Fiziologiyasi va gigiyenasi

D orm ondorilar (vitam inlar). 
Darmondorilar organizmning 
m o'tadil faoliyat ko'rsatishi uchun zarur bo'lgan organik birik- 
malardir. Darm ondorilar juda ko'plab fermentlar tarkibiga kiradi, 
bu esa m oddalar almashinuvida darmondorilarning ahamiyati juda 
muhim ekanligini tushuntirib beradi.
Darm ondorilar gormonlar ta'sirini yaxshilaydi hamda organizm- 
ni tashqi muhitning noqulay omillari ta'siriga chidamliligini oshi- 
radi (infeksiya, tashqi muhitning yuqori va past haroratlari hamda 
boshqalar). Ular o'sishni stimullatsiyasi, jarrohlik operatsiyalari- 
dan keyin va hujayralarni, to'qim alarni tiklanishi uchun zarur.
K o'plab fermentlar va gormonlardan farqli o'laroq vitam in­
lar odam organizmida hosil bo'lm avdi. Ularning asosiy manbayi 
bo'lib meva va sabzavotlar hisoblanadi, lekin ular go'sht, sut, 
baliqlar tarkibida ham saqlanadi. Organizm uchun vitam inlar ju da 
kam m iqdorda talab etiladi, lekin ularning yetishmasligi yoki kam- 
ligi m a'lum yo'nalishdagi fermentlarning hosil bo' lishini buzadi va 
avitaminoz - kasalligini chaqiradi.
Vitaminlar ikkita katta guruhga bo'linadi: 1) suvda eruvchilar;
2) yog'da eruvchilar.
Suvda eruvchi vitaminlar guruhiga В guruhi vitaminlari, С va 
PP vitaminlar kiradi.
Y og'da eruvchi vitam inlar guruhiga A va A,. D, E, К vitam in­
lari kiradi.
В vitamini (tiamin, anevrin) o'rm on y o n g 'og 'i, tozalanm agan 
gurunch, yaxshi maydalanm agan nonda, arpa va suli yormalarida 
saqlanadi, lekin uning miqdori pivo achitqilarida va jigarda juda 
kattadir. 7 yoshgacha bo'lgan bolalarning bu vitaminga bo'lgan ta- 
labi bir kecha-kunduzda 1 mg, 7 yoshdan 14 yoshgacha 1,5 mg,
14 yoshdan boshlab 2 mg va voyaga yetgan odamlarda 2 -3 mg ni 
tashkil etadi.
O vqatlar tarkibida Bj vitamini yetishm aganida beri-beri kasal- 
ligi rivojlanadi. Kasalning ishtahasi yo'qoladi, juda tez charchaydi, 
sekin-asta oyoq muskullarida holsizlanish paydo bo'ladi. So'ngra
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

oyoq muskullarining sezuvchanligi vo'qoladi. k o ‘rish va eshitish 
nervlari jarohatlangan singari faoliyat ko'rsatadi, uzunchoq va orqa 
miva hujayralari o'ladi. oyoq va q o ‘llaming paralichi boshlanadi. 
O 'z vaqtida kasallikning oldi olinmasa, organizm o ‘ladi.