Fiziologiyasi va gigiyenasi

testosteron
va uning 
hosilasi 
androsteron
hisoblanadi. Ular jinsiy apparatlarning rivoj-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lanishini va jinsiy a'zolarning o'sishi. ikkilamchi jinsiy bezlarning 
rivojlanishini. tovushning rivojlanishini. halqum, skelet muskula- 
turasini. yuz va tanada junlarning o'sishini ta'm inlaydi.
Gipofizning follikulalarni stimullovchi gormoni bilan birgalikda 
testosteron spermatogenezni (spermatozoidlarning yetilishi) faol- 
lashtiradi.
U rug'donlarning erta (yoshlikdan) yoshda giperfunksiyasida 
barvaqt jinsiy yetilish qayd qilinadi. tana juda tez o'sadi va ikkilam ­
chi jinsiy belgilari rivojlanadi. Yoshlik paytidanoq urug'donlar­
ning jarohatlanishi yoki ularning olib tashlanishi (axtalash) jinsiy 
a ’zolarning o'sishini va rivojlanishini to'xtatadi, ikkilamchi jinsiy 
belgilar rivojlanmaydi. suyaklarning uzunlikka o'sish davri uzayib 
ketadi, jinsiy intilish yo'qoladi. jinsiy a'zolarning tuk bilan qopla- 
nishi ju da siyrak bo'ladi yoki umuman bo'lm aydi. Yuzda tuklar 
o'sm aydi. tovush umr davom ida jarangdor. baland bo'lib qoladi. 
Gavda kalta va uzun qo'l va oyoqlar vevnuxlarga xarakterli ko'ri- 
nish beradi.
Tuxumdonlarda ayollik jinsiy gormonlari (estrogenlar) ishlab 
chiqiladi. Estrogenlar jinsiy a'zolarning rivojlanishiga, tuxum hu- 
jayrasining hosil b o ' 1 ishiga ta'sir ko'rsatib. tuxum hujayrasining 
otalanish jarayoniga tayyorlanishini ta'm inlaydi, bachadonni esa 
homiladorlikga, sut bezlarini bolaning oziqlantirishga tayyorlaydi.
Ayollarning asosiy jinsiy gormoni 
estradiol
hisoblanadi. M od­
dalar almashinuvi natijasida jinsiy gormonlar turli-tuman mahsu- 
lotlarga aylanadi va siydik bilan ajraladi. undan ularni sun’iy ra­
vishda ajratib olinadi. Ayollik jinsiy gormonlariga hom iladorlik 
gormoni -
progesteron
(sariq tana gormoni) ham kiradi.
Tuxum donlarning giperfunksiyasi aniq namoyon bo'luvchi ik­
kilamchi jinsiy belgilar va mensturatsiva bilan kechadiganjuda erta 
jinsiy yetilishni chaqiradi. Qiz bolalarning 4-5 yoshida ham jinsiy 
yetilish holati haqida yozilgan maqolalar mavjud.
Butun umr davomida jinsiy gormonlar gavdaning shakllanishi- 
ga, moddalar almashinuviga va jinsiy axloqqa juda kuchli ta'sir 
k o i'satad i.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---