Fiziologiyasi va gigiyenasi

Miya qutisi. 
M iya qutisi - bu boshning skeleti. M iya qutisining 
ikkita bo'lim i farqlanadi. Miy a yoki quti va yon tomon yoki yuz 
suyaklari. M iya qutisi bosh miya joylashgan joy hisoblanadi.
Bosh skeletining miya bo'lim i tarkibiga juft b o im ag an (ensa, 
qilichsimon, peshona va tursimon) va ju ft (tepa va chakka) suyak­
lar kiradi. Qilichsimon va to'rsim on suyaklar miya va yuz qismlari 
chegarasida joylashgan. Bosh suyagining barcha suyaklari harakat- 
lanmavdigan holda birikkan. Chakka suyagining ichida eshitish 
a'zosi joy lashgan bo'lib. unga keng eshitish teshigi kiradi. Ensa 
suyagining katta teshigi orqali miya qutisi umurtqalar kanali bilan 
tutashadi.
Bosh suyagining yuz b o iim id a ko'plab suyaklar juft bo’ladi. 
Yuqorigi ja g ', burun. yosh. yonoq. tanglay' va pastki burun rakovi- 
nalar. Uchta, ju ft bo’lmagan suyaklar soshnik. pastki ja g ’ va til osti 
suyaklari. Pastki ja g ’ - bosh suvagidagi yagona harakatlanadigan 
suyakdir. Bolalarning yosh paytlaricla bosh suyagining miya qis­
mi, yuz qistniga nisbatan ancha rivojlangan bo’ladi. Bosh suyaklari 
hay otning birinchi yilida ju da jadal rivojlanadi. Bolaning 13-14 
yoshidan boshlab yuz bo'lim i ancha tez rivojlanadi va miya b o iim - 
idan ustun bo'ladi. Yangi tug'ilgan bolada miya qutisining hajmi 
yuz suyagi hajmidan 8 marta katta bo'lsa, voyaga y etgan odam lar­
da 2-2.5 marta katta bo'ladi.
Yangi tug'ilgan bolalarning bosh suyaklari bir-biri bilan birikti­
ruvchi to'qim ali yupqa parda bilan tutashgan b o iad i. Bu pardalar- 
ning soni bir necha suy aklar birikkan joy da yanada ko'proq b o i a ­
di. Bu - liqildoqdir.
Liqildoq har bir tepa suyakiarining burchaklari bo’yiab joylash­
gan b o iib , ju ft b o im ag an peshona va ja g ' hamda juft oldingi yon- 
bosh va keyingi yonbosh liqildoqlarni hosil qiladi, Liqildoq tufay li
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bosh suyagining ustki qismi o'zining qirralari bilan bir-biriga kirib 
turadi. Bunday holatda bo'lgan bosh suyagi bola tug'ilgan paytida 
uni tug'ish y o ila ri orqali o'tishida muhim ahamiyatga ega.
Kichik liqildoqchalar 2—3 oylikka borgach bitadi, ayniqsa. pe- 
shonaning liqildog'i jud a yengil paypaslanadi va faqat bir yarim 
vashar bo'lgan paytdagina bitadi.