Аграр тармоқ иқтисодий салоҳиятини оширишда институционал ислоҳотлар ва

Ўзбекистонда аҳоли жон бошига маҳсулот етиштириш миқдори 
ўзгариши (кг). 
Маҳсулот турлари
Тиббий 
меъёр
1991
йил
2018
йил
2018 йилда 1991 йилга 
нисбатан, (%)
2018 йилда тиббий 
меъёрга
нисбат., (%)
Буғдой 
98,6
29,5 
193,2 
654,9 
195,6 
Мева
56,8
24,0 
78,5 
327,1% 
138,2 
Узум 
30,6
24,0 
47,4 
197,5 
154,9 
Сабзавот
128,1
138,6 
219,2 
158,1 
171,1 
Картошка 
53,4
15,1 
83,3 
551,6 
155,9 
Полиз
32,2
39,0 
57,7 
147,9 
179,2 
Манба: 
Ўзбекистон Республикаси Статистика қўмитаси материаллар
 
1-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, аҳоли жон бошига 
тиббий меъёр бўйича бир йилда 98,6 кг буғдой истеъмол қилиниши керак 
бўлса, 1991 йилда 29,5 кг, 2018 йилга келиб 193,2 кг буғдой етиштирилди. 
2018 йилда 1991 йилга нисбатан буғдой етиштириш ҳажми 654,9 фоизга, 
2018 йилда тиббий меъёрга нисбатан 195,6 фоизга ортган. Салиштирилаётган 
йилларда мева етиштириш ҳажми 327,1-138,2 фоизга, картошка 551,6-155,9, 
узум 197,5-154,9, сабзавот 158,1-171,1, полиз 147,9-179,2 фоизга 
ортганлигини кўриш мумкин. Тиббий меъёрдан ортиқча етиштирилган 
маҳсулотларни чет давлатларга сотилишини ташкил этиш зарур бўлади.
Республика аграр соҳасида олиб борилаётган таркибий ўзгаришлардан 
шуни кўриш мумкинки жаҳон бозорида товарлилик даражаси ва даромади 
паст бўлган экинлар ўрнига талаб ва таклифдан келиб чиқиб қишлоқ 

---

 
165 
хўжалиги экинларини жойлаштириш ва ихтисослаштиришга алоҳида 
эътиборни янада кучайтириш зарур.
Республика аҳолисининг кескин ортиб боришини ҳисобга олиб, 
худудларнинг, тупроқ-иқлим шароитлари, моддий ресурслари ва сув билан 
таъминлананиш даражасини ҳисобга олиб озиқ-овқат хавфсизлигини 
таъминлаш бўйича дастурлар ишлаб чиқиш керак. Чунки, аҳолини озиқ-овқат 
маҳсулотлари билан таъминлаш тўғри режалаштирилмаганлиги учун кўплаб 
қишлоқ хўжалик маҳсулотлари чет давлатлардан олиб келинмоқда. Бизда бу 
маҳсулотларни етиштириш имконияти бўла туриб, ерларни жойлаштириш 
ишларини қайта кўриб чиқиш зарур.
Ўзбекистон Республикаси аграр индустриал давлат бўлиб аҳолисининг 
50,0 фоиздан ортиғи қишлоқ жойларда яшайди, жами ишлаётганларнинг 
деярли ярми аграр секторда хизмат қилади. Қишлоқ хўжалиги соҳаси миллий 
маҳсулотнинг собиқ иттифоқ даврида 40-45 фоизни ташкил этган бўлса, 
бугунги бозор иқтисодиёти шароитида 17-20 фоизини ташкил этмоқда. Бунга 
сабаб республикамиз ҳаётида, жамият ривожланишида ва давлат қурулишида 
муҳим ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ўзгаришлар рўй берди.
Ҳукумат тамонидан рақобатдош, экспортга йналтириладиган маҳсулот-
ларни йил давомида ички ва ташқи бозорларни таъминлаш учун иссиқхона 
хўжаликларини ташкил этиш ва уни ривожлантириш учун кўплаб қонуний 
хўжжатлар қабул зарур деб ҳисоблаймиз.
Бундан ташқари самарасиз ёки ҳосилдорлиги паст бўлган пахта ва ғалла 
майдонлари қисқартирилиб унинг ўрнига бозорбоб озиқ-овқат маҳсулот-
ларини етиштириш дастурларини қайта, қайта ишлаб чиқиш керак. Бошқа 
экинлар экилиши мунособати билан аҳолини озиқ-овқат маҳсулотлари билан 
йил давомида таъминлаш имконияини янада кенгайиши мумкин (2-жалвал). 
2-жадвал