Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

bozorlaiga iste’molchilar bilan bevosita aloqa qilish foydalanish zaruriyatiga
aylanadi.
A m m o so tish n i v o sita c h ila r o rq ali o lib b orish ham bir q ator
kamchiliklaiga ega, chunki ishlab chiqaruvchi sotish bozorlari bilan bevosita
aloqa o ’mata olmaydi, umuman vositachining vijdon va haq so’zligiga bog’liq
b o ’lib qoladi.
Ishlab chiqaruvchi bilan vositachi o ’rtasidagi o ’zaro munosabatlar
m azm uni va vositachi bajaradigan vazifalarga qarab savdo - tijorat
amallarining bir qancha turlarini ta’kidlab ko’rsatish mumkin: olib - sotish
ishlari, kom ission savdo ishlari, agentlik va brokerlik ishlari.
Savdo vositachisi olib - sotish ishlarini o ’z nomidan va o ’z hisobidan
olib boradi. Olib - sotish harakatlarining ikki turi b o r birinchi holda vositachi
ishlab chiqaruvchiga nisbatan tovarlami oldi. Vositachi bu holda tovar egasi
b o ’lib koladi va uni har qanday bozorda xoxlagan narxda o ’zi bilganicha
sotishi m umkin. Tomonlar oldi - sotdi bulgach, vositachi bilan ishlab
chiqaruvchi o ‘rtasidagi munosabatlar tuxtatiladi.
U ning ikkinchi turida ishlab chiqaruvchi vositachiga tovam i muayyan
hududlarida va kelishilgan muddat davomida sotish huquqini beradi.
Olib - sotish harakatlari mazmuniga qarab, bu ish bilan savdo uylari,
eksport, import, ulgurji, chakana firmalar, distribyuterlar shug'ullanadilar.
Savdo uylari bunday ishlami asosan o ’z hisobiga amalga oshiradi.
Savdo - vositachilik ishlarining navbatdagi turi - komission faoliyat
kom issioner deb ataladigan, bir tom on n in g kom itent deb ataladigan
ikkinchi tom on topshirigi bilan ikkinchi tom on hisobidan, am m o o ’z
n o m id a n b itish u vlarn i am alga osh irish d an iborat. K o m iten t b ilan
komissioner o ’rtasidagi o ’zaro munosabatlar komissiya shartnomasi bilan