A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Odamsimon primatlar
katta oilasi ikkita oilaga bo`linadi. Bu katta oilaga 
odamsimon maymunlar yoki antropidlar (gibbonlar, orangutantlar, gorillalar, 
shinpanzelar va odamlar) kiradi. Odamsimon maymunlar bosh miyyasining katta 
bo`lishi, unda egatlar burma-burma bo`lib joylashishi bilan tavsiflanadi.

---

59 
Gibbonlarning bosh miyya hajmi 100 - 150sm
3
, yirik odamsimon 
maymunlarda 350 – 600sm
3
. Yuz qismi oldinga chiqqan gorilla va 
orangutanlarning kalla suyagida qo‘ng‘irador suyakchalar bor. 
Orangutanda 12 juft boshqa maymunlarda 13 juft qovurg`alar rivojlangan. 
Qo`llari oyoqlariga nisbatan uzun. Quymich so`gallari bo`lmaydi, faqat 
gibbonlarda quymich so`gallari bor. Ko`richagining chuvalchangsimon o`simtasi 
(apendiksi) yaxshi rivojlangan 20 - 25 sm. Odamlarga o`xshash to`rtta qon guruhi 
bor. Hozirgi antropoidlarning ko`p vakillari ―Qizil kitobga‖ kiritilgan
. 
Gibbonlar oilasi
: 2ta avloddan, ya`ni haqiqiy gibbonlar va barmoqlari 
birlashgan gibbonlar avlodlaridan iborat. 
Bularning oyoqlaridagi ikkinchi va uchinchi barmoqlari teri pardasi bilan 
birlashib ketgan. Haqiqiy gibbonlar oilasi 6 ta tur, 15 ta kenja turni o‘z ichiga 
oladi. Gibbonlar Janubiy Sharqiy Osiyoda tarqalgan. Ularning og`irligi 4 - 8kg. 
Gavdasining uzunligi 42 - 64 sm. Ularda dumi yo`q. Afti, qo`l - oyoqlarining 
kaftlari yungsiz, oldingi oyoqlari orqa oyoqlariga qaraganda anchagina uzunroq. 
Barmoqlarining uzunligi kaft uzunligiga qaraganda biroz uzun. Bashmaldog`i 
uzun, ingichka, yon tomonga qisman egiladi, yungi uzun, qalin, qora rangdan tortib 
to to`q - qo`ng`ir ranggacha bo`ladi. Yung rangi yoshga qarab o`zgaradi. Hindi - 
Xitoy, Tayland, Sumatra yarim orolida qo`li oq Gibbon tarqalgan. Chunki uning 
barmoqlari, kafti, tovoni oqish, gavdaning boshqa qismlaridan keskin rang 
bo`yicha farq qiladi. Sumatrada qora qo`lli yoki tez yuruvchi gibbon tarqalgan. 
Uning hamma gavdasi qo`li qora rangda, faqat peshonasida oq rang bo`ladi.
5-rasm. Gibbon. 

---

60