A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Pavianlar avlodiga
mansub maymunlar 25kg va undan ortiq vaznli bo`ladi. 
Urg`ochilari erkaklariga qaraganda ikki marta yengil bo`ladi. Ularning tumshug`i 
uzun bo`lgani sababli itboshli maymunlar deb ataladi. Qoziq tishlari yaxshi rivoj-
langan. Qosh yoylari katta. Burun teshigi ochiq tumshuq uchida joylashgan. 
Pavianlarning 5ta turi bor. Bular: gamodrin, anubis, babuin, Gvineya paviani, ayna 
pavian. 
3) 
Mandril avlodiga
 
mansub maymunlar tashqi tuzilishi va ba`zi bir belgilari 
bilan pavianlarga o`xshaydilar. Lekin ko`p belgilari chunonchi barmoqlari va 
tovonlarining uzunligi bilan ulardan farq qiladilar. Dumining uzunligi mandrillarda 
12sm. Mandrillar sutemizuvchi hayvonlar orasida yorqin rangli hayvon 
hisoblanadi. Ularning burunlari qizil, yuzlari yo`l - yo`l, boshlaridagi mo`ylov 
yunglari o`rtasi to`q. Qorin va bo`yindagi yunglari kumushsimon. Qo`li, oyog`i, 
orqa tomonlari ko`k - qoramtir rangdadir. Gavdasi yirik, ko`zlari chuqurlikda 
joylashadi, jigarrang, quloqlari go`sht rangida. Duminig atrofi yalang`och, qizg`ish 
binafsharang. Urg`ochisi erkaklariga nisbatan 2-3marta kichik hajmli. Unchalik 
chiroyli emas. Mandrillar G`arbiy Afrikaning Ispan Gvineyasigacha bo`lgan 
hududda tarqalgan. Tog` qoyalari yonlarida yomg`irli joylarda yashaydi, ko`proq 

---

57 
yerda yashaydi, lekin daraxtlarda ovqatlanadi va uxlaydi. Ular o`simlik, hayvonlar 
bilan oziqlanadi. Homiladorligi 245 kungacha davom etadi. 
4) 
Martishkalar avlodida
turlar ayniqsa ko`p. Martishkalar 23 ta tur, 71 kenja 
turdan iborat. Ular 3ta kenja avlodga bo`linadilar. 
a) Oddiy martishka: 
3 - 6kg. Dumi 55 - 100sm. Gavda uzunligi esa 40 - 
65sm atrofida boladi. Yungi qalin, yumshoq va qisqa. Rangi yashil, sariq, qora 
boladi. Oldingi oyoqlari orqa oyoqlariga qaraganda qisqa, barmoqlari uzun, 
bashmaldoq yaxshi rivojlangan. 
Martishkalar seryomg`ir va tog`li rayonlarda, dengiz satxidan 3000m 
balandliklarda yashaydilar. Yerda tez harakatchan, chopadigan maymun. Daraxtda 
uxlaydi, barglar, novdalar va mevalar bilan oziqlanadi. Ekinzorlardan ham 
foydalanishadi. 40-50ta bo`lib yashaydilar. Ovqatlanganda 10 - 15ta bo`ladilar. 
Homiladorligi 180 -213 kun. Bolasini 6 oygacha emizadi. Sut bezlari bir - biriga 
yaqin, yetti kun ichida bolasi yura boshlaydi, 6 oyda mustaqil yashaydi. 
Yashil martishka ko`pchilikka tanish. Ular zooparklarda ko`proq bo`ladi. 
Tibbiyotda undan foydalaniladi.Yashil martishka Xabashistonda dengiz satxidan 
1000 - 2000m baland joylarda yashaydi. Ularning gavda hajmi itdek. Yungi 
sarg`ish-yashil, gavdasi pastki tomondan oqish erkaklari hukmronlik qilmaydi. U 
ko‘proq qo‘riqchilik vazifasini o`taydi. 
4-rasm. Martishka.