A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Shayton maymunlar
yoki sakilar Amazonka qirg‘oqlarida yashaydilar. Ular 
ham mevalar, o‘simlik barglari, gullari kichik qushlar, sichqonlar bilan 
oziqlanadilar. Daraxtlarda to‘rt oyoqlab tez harakatlanadilar. Ular o‘ynaqi 
maymunlar va durkullarga nisbatan yirik bo‘lib 1400 -1600 gr atrofida bo‘ladi, 
dumining uzunligi 25 - 55sm, gavdasining uzunligi 30 - 48sm. Gavdasi qalin, uzun 
yung bilan qoplangan. Burun katagi keng. Soqoli yo‘q. Keyingi oyoqlari oldingi 
oyoqlariga nisbatan uzun. Sakilar bittadan tug`adi. Bolasi oldin qorin, keyin yelka 
tomonda yopishib yashaydi. 
Paxmoq yungli sakilar
, shayton - saki maymunlar yashaydigan joyda 
yashaydilar. Ular shayton sakilarga qaraganda yirik 2700 - 3100gr vaznga ega 
dumining uzunligi 35 - 38sm, gavda uzunligi 40 - 46 sm. Burun kataklari keng, 
burun teshiklari ikki tomonga qaragan. Yungi qalin, uzun, qoramtir. Uzun soqqoli 
bo`ladi. Paxmoq yungli saki maymunlari kichik guruhdan iborat bo`lib mevalar 
bilan oziqlanadi va gibbonlar singari suv ichadi. Ularning urchishi va rivojlanishi 
hali o`rganilmagan.
Kalta dumli sakilar
G`arbiy Braziliya va Sharqiy Peru va Amozonka 
qirg`oqlarida hayot kechiradi. Ularning gavda uzunligi 45 - 48sm, dumi 15 - 18sm. 
Tanasi mayin tolali uzun paxmoq, ipaksimon yung bilan qoplangan. Yuzi va 
peshanasi yungsiz. Peshonasi biroz oldinga chiqqan. Chakkalaridagi sochlari va 
tuklari tekis.
Revun maymunlari
Amerikadagi eng yirik maymun hisoblanadi. Uning 
hajmi katta itdek 5700 - 7400gr, gavda uzunligi 37 - 72sm. Dumi esa 49 - 75 sm. 
Urg`ochisi maydaroq. Revunlar daraxtlarda yashaydi, ahyon - ahyonda yerga 
tushadi, ular daraxtlardan - daraxtlarga sakrab o`tadi. Ular dumi, oldingi qo`llari 
yordamida daraxtlarda osilgan holda bo`ladilar. Ular dumi bilan daraxt novdalarini 
ushlab qo`llari yordamida mevalarni, barglarini, kurtaklarini, gullarini og`ziga 

---

53 
soladilar. Tana yunglari uzun, har xil rangda. Qo`llari yungsiz, burun kataklari 
o`zaro yaqin. Oldingi va keyingi oyoqlari deyarli teng. Yunglari qizil - kulrang va 
boshqa ranglarda. Yil davomida ko`payadilar. Lekin bitta ba`zan ikkita bola 
tug`adi. 2-3 yoshda jinsiy balog`atga yetadilar. Erta tongda faol bo`ladilar. 
Ularning ovozlari cho`chqaning xurrilashi yoki yaguarni qichqirishiga o`xshash 
boladi.