Abdullayev sayfulla fayzullayevich azimov sanjar samadovich avezov sherali naimovich

Me’moriy detallar tasviri (kapitel, rozetka, va boshkalar)
. 
Rasm chizishni o‘rganishda murakkab bo‘lgan gipsli predmetlar shakliga, 
kapitel, rozetkalarni chizish uchun alohida o‘rin ajratiladi. Gipsli model nushalar 
bizni oldingi davrlarda yashagan buyuk musavvir - me‘morlarning ishlari bilan 
tanishishga asos bo‘ladi. Rasm chizishni o‘rgatishda barcha jaxonning badiiy 
maktablarida bu modellardan hozirgi kungacha ham foydalaniladi.
Gipsdan yasalgan bu modellarni chizish qo‘zg‘almas bir joyga o‘rnatilib 
chizilganligi sababli chizuvchiga ajoyib qulaylik yaratadi. Chizuvchi naturani old 
tomondan, yondan yoki to‘rtdan uch ko‘rinishda hamda ufq chizig‘iga nisbatan 
turli holatda chizish imkoniyatiga ega. Bu o‘rganuvchiga perspektiv qisqarishlarni 
mukammalroq egallashlariga yordam beradi. 
Naqshlar bir qancha turlarga bo‘linadi. Rasm chizishni o‘rganishda ko‘proq 
o‘simliksimon gipsli naqshlar chizilishi jahon badiiy ta‘limida muntazam 

---

123 
qo‘llanilib kelinmoqda. Ular gullar, mevalar, barglar va x.z.lardan iborat bo‘lib 
stilizastiya qilingan shakllardir. 
Gips taxtaga tushirilgan ushbu gullar tasviri ham qog‘ozga kompozitsion 
joylashtirishdan boshlanadi.
11 - rasm. Naqshli rozetka qalamtasviri (bosqichlari) 
Rasmda eng muhimi gips naqsh tasvirining qog‘ozga nisbatan to‘g‘ri 
joylashtirilishidir. Bunda natura yuqoriga yoki pastga tushib ketmasligi, o‘ngga 
yoki chapga surilib qolmasligi hamda qog‘ozga nisbatan katta yoki kichik bo‘lib 
qolmasligi kerak. Shundan so‘ng gips taxtaga tushirilgan naqshning eng katta 
o‘lchamlari belgilab olinadi. Keyingi bosqich katta o‘lchamlar ichidagi barcha 
detallar aniqlanadi. Chizayotgan vaqtda perspektiv qisqarishga e‘tibor berish 
kerak. Shaklning hajmli, chiziqli va konstruktiv tuz.ilishini aniqlab, taxlil qilish 
zarur. (11 - rasm). 
Gipsli naqshning chiziqli - konstruktiv tuzilishini chizib bo‘lgandan so‘ng 
shaxsiy va tushuvchi soyalar, tus munosabatlari aniqlanadi. 

---

124 
Rasmda yorug‘ - soya munosabatlarini topish, soya, yarim soya, reflekslarni
bajarish hamda tasvirning yaxlitligiga erishish bilan tugatiladi. 
Navbatdagi rozetkani chizish bosqichlarini ko‘rib o‘tsak:
 
Ish 
chizayotgan naturani umumiy ko‘rinishini qog‘oz yuzasiga 
joylashtirishdan boshlanadi. So‘ng yengil chiziqlar bilan predmetning umumiy 
shakli va asosiy o‘q chiziqlari topiladi. Rozetkani umumiy shakli bizga aylanani 
eslatadi, o‘rtasida shar shakli, to‘rt tomonidan chiqib turgan shoxsimon elementlar 
bo‘lib ularni bir-biriga tutashtirsak to‘rtburchak hosil bo‘ladi. Shundan so‘ng 
naturadagi o‘lchamlarni aniqlashga o‘tamiz. Naturaga diqqat bilan qaralsa uning 
ichida to‘rtta katta barg borligini ko‘ramiz, bu barglar bir - biriga qarama - qarshi 
tomonda simmetrik ravishda joylashgan. 
12 - rasm. Gipsdan yasalgan naqshli rozetkani chizish ketma - ketligi 

---

125 
Naturadagi asosiy elementlar o‘rni aniqlangandan so‘ng uning detallari 
aniqlanadi. Bu o‘rinda asosiy element bo‘lib to‘rtta barg hisoblanadiki ular 
chizilganda barchasi bir - biriga o‘xshashligini unutmaslik kerak va tasvirda ham 
shunga erishish zarur. Shakl to‘liq, o‘ziga o‘xshash chiqqandan so‘ngina bir bor 
natura bilan solishtiriladi hamda har bir elementning soya, yarim soya va soyalar 
belgilanadiki bu chizuvchiga kelgusidagi ish jarayonida poydevor vazifasini 
o‘taydi. Rozetkadagi belgilangan soya - yorug‘liklarning aniq ishlanishi uning 
hajmini yoki bir butun yaxlit tasvirini idrok qilish imkonini beradi (12 - rasm).