Psixologik trening asoslari

7.Aniq 
vaziyatlar 
tahlili: 
meditatsiya, 
boshqariluvchi 
idrok, 
vizualizatsiya qilish. 
Meditatsiya horijiy tillardan olingan bo’lib,
“
chuqur o’ylamoq”, “fikr 
yuritmoq” ma’nolarini anglatib, stress darajasini va qon bosimini pasaytiradi, 
hamda insonning immun tizimini mustahkamlab, diqqatini bir joyga to’plash 
imkoniyatiga ega. Shu bilan o’n daqiqa shug’ullanish sizga yaxshi kayfiyatni 
qaytaradi va miyani yanada yaxshiroq ishlashiga omil bo’ladi. Soha olimlarining 
ta’kidlashicha inson o’z miyasini konsentratsiya qilishda, xotirasini 
kuchaytirishda va hayolidan turli chirkin fikrlarni quvishda eng samarali usul – 
medidatsiyaligini ta’kidlashadi. 
Meditatsiya – o’z miyasini konsentratsiya qilish maqsadida 15-20 daqiqa 
vaqt mobaynida o’ziga qulay holatda o’tirib, ko’zini yumgan holatda hech 
narsani tafakkur qilmay, sukut saqlab o’z-o’ziga quloq solish, echki “Men”ni his 
qilish, o’zini o’zi nazoratga olish kabi funksiyalarni amalga oshiruvchi 
mashg’ulot turidir
Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, meditatsiya bilan muntazam shug’ullanuvchi 
insonlar ruhiy kasalliklarga chalinmasligi aniqlandi. Muntazam meditatsiya 
qiluvchi miya sohiblari shizofreniya, epilepsiya, faromushlik, hardam - hayollik 
kabi qattiq asoratli kasalliklarga chalinmasligi ajoyib holat deydi tadqiqotchi 
psixiatrlar. 
Psixologlarning ta’kidlashicha meditatsiya va yoga kabi miyani sukunat 
bilan shug’ullantiruvchi mashqlar stress va vasvasadan qutulish uchun samarali 
usullardir.

---

77 
Bugungi shiddatli zamon kishisi uchun tana azoblari, ruh qiynoqlari begona 
emas. Jism va ruh qiynoqlaridan qutqaradigan tabiiy holat mavjud, bu yana shu 
meditatsiyadir, ya’ni inson xotirasini jam qilgan holda jim kuzatadi. Tinch 
kuzatish nazarimizda barcha yo’llar berkilganda umid beradi va sog’lom 
bo’lishga yo’naltiradi.
Meditatsiyaning nimaligiga, uning tub mohiyatiga ko’pchilik tushunib 
yetavermaydi, aksincha, kasal kishilar qanchalar kam, sog’lom, baxtiyor 
insonlar qanchalar ko’p bo’lardi. Meditatsiya tom ma’noda ajoyib va g’aroyib 
vosita-u salomatlik asosi hisoblanadi.
Geshe Rabten meditatsiyani aqlni o’zgartirish, bo’ysundirish va boshqarish 
vositasi deb ta’riflaydi.
Meditatsiyaga insonlar ko’pincha stresslarga qarshi vosita sifatida murojat 
qilishadi. O’tgan asrning 70 –yillarida unga ilmiy yondashildi. Izlanishlar shuni 
ko’rsatdiki, meditatsiya kuzatilgan o’zgarishlar qatorida jismonan o’zgarishlarga 
ham sabab bo’ladi. Meditatsiya ta’sirida modda almashinuvi jarayonlari 
sekinlashgani ma’lum bo’ldi.Organizmning kislorodga bo’lgan ehtiyoji 
kamaygan, karbonat angidrid ajratish pasaygan.Bu fan uchun katta kashfiyot edi. 
Olimlar qon bosimini tushirishda, stress tufayli ruhiyat buzilishlarida 
meditatsiya amaliyoti orqali mijozlarga yordam berishni tavsiya qildilar. Agar 
biz meditatsiyaga stressga qarshi vosita sifatida qarasak, meditatsiya amaliyotida 
tanada sodir bo’ladigan o’zgarishlar natijalari foydali bo’lar edi. Ammo biz 
Sharq qarashlari ortidan ergashamiz va meditatsiyani ma’naviy yuksalish hamda 
kamolotga yetish vositasi deb hisoblaymiz. Meditatsiya ong, aql, idrok bilan 
bevosita ishlaydi. Meditatsiyaga kirishayotganda biz ixtiyorsiz ravishda inson 
mohiyati negiziga, inson mavjudligi asoslariga to’xtalamiz.
Meditatsiya holatiga kirganimizda ko’p narsalarga, jumladan, huzur –
halovatga ega bo’lamiz. Kimki meditatsiyadan natija kutar ekan, mutlaqo hech 
narsaga erishmaydi. Muhimi natija emas, balki holatning, jarayonning o’zi 
ekanini tushungan kishigina natijaga ega bo’ladi, aynan hech nima kutmagani 
uchun kutilganidan-da ortiq afzalliklarga erishadi. 
Vizualizatsiya – maqsadning tasavvurdagi obrazini yaratish. Nimaga 
erishishni istashingizni, buni qanday amalga oshirishni tasavvur qilasiz. 
Ko‘pchilik vizualizatsiyani kelajak haqidagi yaxshi umidlar sifatida qabul qiladi. 
«Istaklar taxtasini yarat va unga qara». Bunday strategiyaga bir muhim jihat – 
haqiqat bilan bog‘liqlik yetishmaydi. Agar chiroyli uyda yashashni tasavvur 
qilib, unga erishish uchun qanday qilib pul ishlashni o‘ylamasangiz, orzu 
orzuligicha qoladi. Samarali vizualizatsiya istak ob’ekti va unga erishish 

---

78 
harakatlarini o‘z ichiga oladi. Maqsadingizga erishish uchun har bir qadamni 
tasavvur etishingizga to‘g‘ri keladi: qaysi yo‘nalishda ishlaysiz, qanday 
to‘siqlarni yengishingiz lozim va buni qanday amalga oshirasiz. Bu oddiy 
orzular kabi u qadar yoqimli emas, biroq ko‘plab sohalarda haqiqiy natijalarga 
erishishda yordam beradi.