O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi sog`liqni saqlash vazirligi toshkеnt farmatsеvtika instituti

Uchinchi bosqichda tajriba
- sanoat miqyosida o‘rganilayotgan o‘simlik turi 
mahsulotini ishlab chiqarish, ya’ni texnologiyasini iqtisodiy samaradorligini 
o‘rganiladi.
Tajriba-sanoat miqyosida o‘simlikni ishlab chiqarish sinovi, o‘simlikni o‘stirish 
texnologiyasini, o‘stirilayotgan joyga moslab ishlab chiqiladi. Tajriba maydoni 
odatda 0,1-0,5 ga. (gektor) tashkil qiladi. Bunda o‘simlikni sanoat miqyosida 
o‘stirishda qanday qishloq xo‘jalik texnologiyasini qo‘llash mumkinligi aniqlanadi. 
Bu esa o‘z navbatida erni ekishga tayyorlash, sepiladigan va ekiladigan materialni 
tayyorlash, sepiladigan yoki ekiladigan muddat aniqlanadi, yig‘ish usuli va vaqti 
beligilanadi. Bu ishlar natijasi o‘simlikni ekishni texnologik kartasini tuzish 
hisoblanadi.
O‘simlik ekishni iqtisodiy tomndan narxi va olingan oxirgi mahsulot narxi, olib 
borilgan barcha ishlarga, ekish, yig‘ishni oxirigacha bo‘lgan texnologik jarayon 
(texnik agregatlar, ularni amortizatsiyasi, o‘g‘itlar va pestitsidlar narxi, urug‘ni 
tayyorlash, hosilni yig‘ish va boshqalarga qilingan sarf harajatlarni hisoblab 
belgilanadi. Bu ma’lumotlarni 1 sentr mahsulotga nisbatan hisoblanadi. Amaliyot 
ko‘rsatadiki hosildorlikni madaniylashtirib ekilayotgan o‘simlik mahsulotiga qilingan 
hisobni sanoat miqyosidagi narxini 50% ga kamaytirish zarur bo‘ladi, chunki sanoat 
miqyosida 
ishlab 
chiqarilayotganda, 
mahsulotni yig‘ishda mexanizatsiyani 
qo‘llashda, transportda tashishda va quritish va boshqa jarayonlardagi yo‘qotishlar 
(poteriya) tufayli. Iqtisodiy tomondan baholash tufayli, tayyor produktni-dorivor 
preparatni yoki substansiyani oldindan narxini baholash imkonini beradi.
Ko‘plab dorivor o‘simlik mahsulotlarini ekish texnologiyasini yirik maydonlarda, 
plantatsiyalarda ishlab chiqarishni harajatlari yuqori bo‘lganligi munosabati bilan 
sanoat miqyosida ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishni iloji bo‘lmadi, masalan tangut 
rovochi, podofill o‘simligi va boshqalar.
SHuning uchun birinchi navbatda ekish va shu bilan bog‘liq ishlarni quyidagi qator 
o‘simliklar bilan bir qatorda: igir, ko‘k bo‘tako‘z, vzdutoplodnik sibirskiy, astragal, 
datiska konoplevaya, tog‘rayhon, may marvaridgul va boshqa o‘simliklarni 
rejalashtirilmoqda.

---

119 
SHunday qilib dorivor o‘simliklarni introduksiyasi bilan bog‘liq ishlar kompleks 
xarakterga ega bo‘lib, u yoki bu etaplarda kerakli mutaxasislarni jalb qilishni 
(agronom, kimyogar, iqtisodchi (ekonomist) taqozo qiladi. Ammo ular asosida, 
o‘simliklarni o‘sishi uchun kerakligi ekologik muhitga asoslangan bo‘ladi.
Dorivor o‘simliklarni ekologiyasi farmakognoziyani ajralmas bir qismini tashkil 
qiladi, chunki atrof muhitdagi faktorlar biologik faol moddalarni to‘planishiga va shu 
orqali dorivor o‘simlik mahsuloti sifatiga qo‘yilgan talablarga mahsulot javob berishi 
yoki bermasligi bilan bog‘liq bo‘ladi. DO‘Mni tayyorlash ham o‘simlikni kimyoviy 
tarkibini dinamikasini aniqlash bilan bog‘liq bo‘ladi. Undan tashqari dorivor 
o‘simliklarni ekologiyasini o‘rganish natijalari ekilishi mo‘ljallanayotgan DO‘larni 
introduksiyasini fundamenti hisoblanadi.