«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

Nazorat uchun savollar
: 
1.
Iqtisodiy integratsiyaning mazmuni va mohiyatini tushuntirib bering. 
2.
Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning qanday bosqichlari xarakterlab bering? 
3.
Erkin savdo hududlarini tavsiflab bering. 
4.
Integratsion jarayonlar milliy davlatlar iqtisodiyotini rivojlanishiga qanday ta’sir ko’rsatishini 
xarakterlab bering. 
5.
EI qachon va qaysi davlatlar tomonidan tashkil etildi. 
6.
Jahondagi integratsion birlashmalar haqida siz nima bilasiz? 
7.
NAFTAni tuzilishidan asosiy maqsad nima va unga qaysi davlatlar a’zo? 
 
11-mavzu. Jahon iqtisodiyotini tartibga solishda xalqaro tashkilotlarning roli 
 
§ 11.1. Xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning tasniflanishi 

---

28 
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar murakkab iqtisodiy mexanizm sifatida bir tomondan bozorga xos 
o’z-o’zini boshqarish qobiliyatiga ega bo’lsa (XIMning moddiy asosi hali ham jahon bozori hisoblanadi), 
ikkinchi tomondan, ayniqsa XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, alohida mamlakatlar va hududlar 
o’rtasida o’zaro aloqalarni osonlashtiruvchi davlatlararo tuzilmalarni yaratishni talab etadi. Ayni paytda 
shuni qayd etib o’tish kerakki, birinchi (1914-1918 yillar) va ikkinchi (1939-1945 yillar) jahon urushlari 
orasida xalqaro tashkilotlarni gurkirab vujudga kelish jarayoni (shu davrd Xalqaro mehnat tashkiloti, 
o’zining «Inkoterms» kabi tijoriy hujjatlari bilan taniqli bo’lgan Xalqaro savdo palatasi, Xalqaro hisob-
kitoblar banki tashkil etilgan) va ayniqsa 40-yillarda ikkita to’qnashuvni boshidan kechirgan davlatlar 
tarixidagi favqulotda holatlar va 1929-1932 yillardagi chuqur iqtisodiy tanazzul bilan bog’liq. 
Xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning shakllanishida muhim o’rin tutgan quyidagi omillarni 
keltirishimiz mumkin: 
1. Insonlar hayotining bir biriga bog’likligining yanada o’sishi; 
2. Sanoat revolyutsiyasi va ilmiy yutuqlar insonlarni bir- biridan ajratib turgan masofalarni 
qisqartirishi va xalqaro munosabat va hamkorlikni kengaytirishi; 
3. Savdo, valyuta- moliya munosabatlari, kapital bozori umuman iqtisodiy o’sish; 
4. Davlatlarning barcha sohada bir – birlariga bog’liqligining o’sishi; 
5. Duyodagi umumiy resurslardan oqilona foydalanishning zarurligini chuqurroq anglash.