2-асосий саволиииг баёни:
Қипчоқлаҳжасидаги феълнинг шахсли шакли умумий ҳолда ҳозирги
ўзбек адабий тили билан мос келади. Аммо уларнинг баъзи ўзига хос
жиҳатлари ҳам мавжуд. Ч унончи, ўзбек адабий тилида ф еълнинг
ҳозирги келаси зам он
III
шахс кўплик ш акли
бордилар//борди,
келдилар//келди
тарзида қўлланса, қипчоқ лаҳжасида ф ақат
борди,
келди
кўринишда ишлатилади. Чунки қипчоқлаҳжасида феълга кўплик
«-лар»
қўшилмайди. Кўплик кўрсаткичи фақат отга қўшилади.
Ўзбек адабий тилидаги
«қол»
кўмакчи феъли маъноси қи п ч оқ
лаҳжасида қўшимча шаклдаги
«ғай»
кўмакчи феъли билан ифодаланади:
борақол, -барағай, келақол-кэлэғай, ёзақол-ждзағай.
Ф еълнинг бўлиш сиз ш акли қи п ч о қ лаҳж асида и кки ф о н ети к
вариантда ифодаланади:
тавмайдь
1
//таппайдм.
Ҳозирги замон давом феъли қипчоқ лаҳжасида
-а /- а , -п, -ип/-ьга
шакли равиш дошга ш ахс-сон қўш имчасининг тўлиқ кўриниш ини
олган кўмакчи феълларни қўшиш йўли билан ҳосил қилинади:
Ҳозирги замон феъли
Б и р л и к
К ў п л и к
Ш а -
х с
Қ и п ч о қ
л а ҳ ж а с и д а
А д а б и й
т и л д а
Қ и п ч о қ л а ҳ ж а с и д а
А д а б и й
т и л д а
I
Б а р а ж а т ь ш п а н
Б о р а ё т и б м а н
А й т ь ш т у р ь т п ь п
А й т и б т у р и б м и з
II
Б а р а ж а т ь ш с а н
Б а р а ж а т ь ш с а н
Б о р а ё т и б с а н
Б о р а ё т и б с и з
А й т ь ш турьгпсьш ар
А й т м п т у р н п с ь п л а р
А й т и б т у р и б с и з
Do'stlaringiz bilan baham: |