Ўзбек диалектологияси

1-МАВЗУ.
ДИАЛЕКТОЛОГИЯ ФАНИ,
УНИНГ МАҚСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ
Асосий саволлар:
1. Диалектология фани ҳақида умумий маълумот. Унинг ўрганиш 
макони (объекти).
2. Ўзбек халқ шеваларини ўрганишда ншлатилаётган белгилар — 
траискрипция ва унинг тузилиши.
3. Уили ва ундош товуш ларни ифодалаш учун иш латиладиган 
транскрипцион белгилар.
Таянч тушунча ва иборалар:
Д иалект, ш ева, лаҳжа, туркий тиллар, туркий диалектология, 
қардош тиллар, фонетик хусусиятлар, морфологик ва лексик белгилар, 
диалектография, тасвирий диалектология, тарихий диалектология, 
маҳаллий шевалар, грамматик шакллар, лингвогеографик усуллар, 
фонетик норма, лексик норма, грамматик нормалар, орфография ва 
о р ф о э п и я , у р у ғ - қ а б и л а л а р , ж о й л а ш и ш ҳ уд уд и , о н а м а с т и к а , 
этнонимлар, топонимлар, гидронимлар, қарноқ шеваси, турк шеваси, 
халқаро атам а, у м у м л и н гви сти к туш унча, р ави ш , тар з, й ў си н , 
ш еваларнинг тарқалиш чегараси, ўхшаш лингвистик хусусиятлар, 
тарқалиш картаси, ш еваларни карталаш тириш , лингвистик атлас, 
жўналиш ва ўри н -п ай т келиш иклари, тр ан скри п ц и я, қайта ёзув, 
а н ъ а н а в и й а л и ф б о , т р а н с л и т е р а ц и я , ф о н е т и к ва ф о н о л о г и к
транскрипция, фонема, туркшунос ва русшунослар, қаттиқ ва ю мш оқ 
унли, индифф ерент товуш, оралиқ товуш, олд қатор, орқа қатор, 
с и н га р м о н и зм л и ш е в а л а р , б а й н а л м и н а л с ў зл ар , л а б л а н га н ва 
лабланмаган товуш лар, акустик жиҳати, чуқур ва саёз тил орқа, 
дифтонглашиш, комбинатор вариант, фрикатнв ( сирғалувчи) товуш, 
портловчи товушлар, қориш иқ (аффрикат) товуш, бурун товуши, ён 
товуш, диакритик белгилар ва шартли ифодалар, спирантизация, 
конвергенция (бирлашиш ), палатализация юмшалиш, редукция.
1-асосий савол бўйича ўқитувчининг мақсадпари: 
Диалектология 
фани ҳақида маълумот бериш. Унинг ўрганиш макони (объекти)ни

---

мисоллар орқали шарҳлаш.Диалектологиянинг мақсад ва вазифалари, 
у н и н г о н а т и л и н и ў қ и т и ш д а ги а ҳ а м и я т и н и та л а б ал а р о н ги га
сингдириш.
ИДЕНТИВ ЎҚУВ МАҚСАДЛАРИ
1.1. Диалектология фани ҳақида қисқача маълумот беради.
1.2. Диалектологиянинг ўрганиш макон (объекти)ларини изоҳлайди.
1.3. Диалектологиянинг асосий вазифасини ўрганади.
1.4. Диалектологиянинг ўзбек тили ва адабиёти фанини ўқитишдаги 
аҳамиятини белгилайди.