O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

tarmoq mavjud bo'lganda aloqa kanallari bo'yicha ham da m odem li aloqaning
shluzlari orqali am alga osh iriladi.
T ex n ik x o d im n in g AIJ axb orotn i kiritish, m aM um otlar bazalarini
olib b orish , hujjatlarni ishlab ch iq ish , ijroiya fa o liy a tin i nazorat q ilish n i
am alga oshiradi.
AIJ ning yangi axborot texnologiyalaridagi o ‘rni. Xo‘jalik yuri­
tishning yangi sharoitlarida boshqaruvning iqtisodiy usullariga alohida e’tibor 
beriladi. Bunda aloqadorlik ierarxiyasi bilan bir qatorda korxonalar, 
tashkilotlar, yetkazib beruvchilar, ist’emolchilar o'rtasidagi gorizontal 
aloqalar katta ahamayatga ega. Bu sharoitlarda ishlab chiqarish 
samaradorligini oshirishning o‘zaro bogMiq axborot texnologiyalari tarmogM 
bilan qoMlab quwatlanuvchi tegishli axborot oqimlarini tashkil qilish 
bilan erishiladi. Yangi axborot texnologiyalari barcha darajalar (respublika, 
mintaqa va ayrim korxona darajasi) bo'yicha vazifaviy jamiyat (ijtimoiy, 
ishlab chiqarish, boshqaruv) ning barcha sohalarini qamrab oladi.
Boshqaruvda yangi axborot texnologiyalaridan faol foydalanish ham 
gorizontal va ham vertikal bo'yicha tarmoqqa birlashgan ma’lumotlarni 
ishlab chiqish tizimlarini rivojlantirishni ko'zda tutadi, bu tarmoqlarda 
AIJ ga alohida rol ajratiladi. Ishlab chiqilayotgan axborotning hajmilari va 
AIJ bajarilayotgan vazifalaming darajasiga ko'ra EHM ning har xil 
modellarini tanlab olinishi mumkin. Har bir darajadagi AIJ faoliyatining 
barcha darajalari (hisob, ta’minot, tannarxni belgilash va h.k.) ni aks 
ettirishi kerak.
Har xil darajadagi AIJ bir birlari bilan axborotning mashinalararo 
almashuvi amalga oshiriladigan yagona tarmoq orqali bog'lanishi kerak. 
Bu holda AIJ tarmog'i axborot bazasining asosiy massivlari markaziy 
yoki asosiy EHM da saqlanadi.
Unifikatsiyalangan 
AIJ. Keyingi vaqtda bir necha muammoli sohalarga 
xizmat ko'rsatuvchi unifikatsiyalangan AIJ larini yaratish tendensiyasi 
ko'rina boshladi. Masalan, AIJ majmuasi — AIJ bazasida yaratilgan tahlilchi 
tizimi- statistik tahlil imkoniyatlarini ancha oshiradi va ishlab chiqarish, 
ilmiy va tijorat tuzilmalarining bozor sharoitida vujudga keladigan talablariga 
ko'proq javob beradi. Tahlilchi AIJ xizmat vazifalarining keng majmuasini 
yechishni amalga oshirishga imkon beradi.
„Shartnomalar, buyurtmalar, kontraktlar tuzishda ekspress-tahlil" 
majmuasi mahsulotlarining ayrim turlarini ishlab chiqarish tannarxi, 
narxi, extimol tutilgan hajmlari haqidagi tahliliy axborotni boshqarish 
jarayonini ta’minlaydi.
„Foydani shakllantirish, raqamlash va foydalanishning tahlili“ , 
„Korxona moddiy-texnik va moliyaviy holatining tahlili", „M ehnat, haq
176

---