N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Tosh pichoqlar 
paydo boMgan. Bu davrda eng muhim 
mehnat qurollari 
tosh kesgich 
va 
tosh qirg‘ich 
boMgan. Tosh 
kesgich qattiq materiallami ishlashda foydalanilgan. Tosh qirgMch 
uzunchoq parrakcha boMib, bir uchi yoysimon tig‘ boMgan, muste 
davridagi 
qirgMchdan 
ancha 
farq 
qilgan, 
undan 
yumshoq 
materiallami ishlashda foydalanganlar. Asosiy ov quroli chaqmoq- 
toshdan yasalgan nayza boMgan.
Ajdodlarimiz yog1 och va hayvon suyaklaridan ham ko‘plab 
qurollar yasaganlar. Suyakdan garpunlar, nayzalar, nayza otqichlar, 
shuningdek, terini tikish uchun ignalar va bigizlar yasashgan. 
Suyakdan 
qurollar 
yasash 
yuqori 
paleolit 
davrining 
so'ngi 
bosqichlarida ko‘paygan. Bu bosqich jahon arxeologiyasida Madlen 
bosqichi deb (20 ming— 13 ming yil oldin) ajratiladi.
So'nggi paleolit davrida qarindosh urug'chilik munosabatlarining 
tartibga solinishi natijasida kishilarning jismoniy va aqliy rivoj- 
lanishida o'zgarishlar yuz berdi. Insonlaming tashqi ko‘rinishida 
o'zgarish yuz berishi bilan birga ularning tabiiy -geografik sharoitga 
moslashishi natijasida 
irqlar 
vujudga keldi - evropoid, mongoloid, 
negroid. 
Evropoid irqi 
fanda kromanon odami 
nomini 
olgan. 
O'zbekistonning ham Samarqand makonidan kromanon odamning 
qoldiqlari topilgan.
So'nggi paleolit davrida yuz bergan muhim o'zgarishlardan yana 
biri, bu s a n ’atning kashf etilishidir. San’atning vujudga kelishi 
o ‘sha davr odamlarining diniv qarashlari bilan bogMiq boMsa-da, 
ular qoldirgan ona haykalchalari va qoya tosh suratlari o ‘sha davr 
ijtimoiy 
hayoti 
haqida 
bizga 
ko‘p 
maMumotlar 
beradi. 0 ‘rta 
Osiyoning ko‘pchilik joyidan qoyatosh suratlari topilgan.
So'nggi 
paleolit 
davriga 
oid 
yodgorliklar 
kam 
topilganiga 
qaramasdan, ulardagi madaniy qatlamlarning yaxshi saqlanishi yuqori 
paleolit davri taraqqiyotining o'ziga xos tomonlarini ochishga imkon 
berdi. Hozirgi kunda O'rta Osiyoda yuqori paleolit davriga oid 30 
ortiq yodgorlik topib o'rganilgan bo'lsa, shulardan 10 tasi O'zbe- 
kistondan topilgan. Ulardan Zarafshon vohasida topilgan Samarqand, 
Sivobcha, Xo'jamazgil makonlari yaxshi o'rganilgan. Ko'lbuloq
33

---

Bo'zsuv, Takalisoy, T uyabo'g'iz makonlaridan ham yuqori paleolit 
davri izlari topilgan.