I bob. Jamiyat fikrining abstraktlanish jarayoni

2. Modellashtirish bosqichlari. 
Biror obyektni matematik modellashtirish 
masalasining qo’yilishi aniq harakatlar rejasini yuzaga keltiradi. Uni shartli 
ravishda uch bosqichga bo’lish mumkin: model – algoritm – dastur. 
Birinchi bosqichda obyektning matematik formada asosiy xossalarini u 
bo’ysunuvchi qonunlarni, qismlari uchun o’rinli bog’liqliklar va h.k. larni aks 
ettiruvchi “ekvivalenti” tanlanadi (yoki quriladi). Matematik model (yoki uning 
fragmentlari) nazariy metodlar yordamida tadqiq qilinadi, natijada esa obyekt 
haqida dastlabki muhim ma’lumotlar olish mumkin. 
Ikkinchi bosqich- modelni kompyuterda amalga oshiruvchi algoritm 
quriladi (yoki tanlanadi). Model sonli metodlar qo’llash uchun qulay shaklda 

---

tasvirlanadi, izlanayotgan kattaliklarni berilgan aniqlikda (shartlarda) topish uchun 
zaruriy hisoblash va mantiqiy amallar ketma-ketligi aniqlanadi. 
Uchinchi bosqichda model va algoritmni komyuter tushunadigan tilga 
“o’giruvchi” dastur yaratiladi. Ular uchun ham tejamlilik va moslashuvchanlik 
talablari qo’yiladi. Dasturlarni bevosita “tajriba qurilmasi” – kompyuterda sinash 
uchun yaroqli bo’lgan, o’rganilayotgan obyektning “elektron” ekvivalenti, modeli 
deb atash ham mumkin. 
“Model – algoritm – dastur” uchligi tadqiqotchi qo’lida universal, 
egiluvchan va arzon vositaga aylanib, u avvalo “sinov” hisoblash tajribalarida 
to’g’rilanadi va testlanadi. Keyin modelning berilgan obyektning barcha zaruriy 
sonli va sifat xossalarini aniqlovchi turli – tuman va to’la “sinov” lar o’tkaziladi.
Modellashtirish jarayoni, kerak bo’lsa, uchlikning barcha bo’g’inlarini 
(bosqichlarini) yaxshilash va aniqlashtirish bilan birga olib boriladi.
1.3. Model turlari. 
Modelni tanlash vositalariga qarab umumiy uch guruhga 
ajratish mumkin: 
abstrakt, fizik
va