2-mavzu. G’o’za madaniy turlarini ko’sagi morfologiyasi va bir biridan farqi

---

2-mavzu.
G’o’za madaniy turlarini ko’sagi morfologiyasi va bir biridan farqi.
 
 
Ishning maqsadi.
G’o’za ko’saklarining morfologik tuzilishi, ularning o’ziga 
xos belgi-xususiyatlari bilan tanishish. Ko’sak bandi, ko’sak chanog’i, ko’sak 
qismlari va ko’sakning ochilish mexanizmini o’rganish. G’o’za turlari bo’yicha hosil 
elementlari to’kilishiga sabab bo’luvchi omillar bilan tanishish va hosil ele-
mentlarining to’kilish qonuniyatlarini o’rganish. 
Ishning mazmuni. 
G’o’zaning mevasi ko’sak bo’lib, ko’pchilik g’o’za
turlarida u yetilganda ochiladi.
 
Adabiyotlar:A1,Q1, Q5, Q8, Q10. Internet saytlari: http: www. icac. 
org/
http://www
. grain.ru www. Plant protection.com
Mevabandi g’o’zaning turi va naviga qarab 1-10 sm gacha, ba’zan undan ham 
uzunroq bo’ladi. Simpodial shoxlari cheklanmagan tipdagi ko’pchilik g’o’za 
navlarida mevabandining uzunligi 3-5 sm, «nol» tipida shoxlanadigan ingichka tolali 
g’o’zalarda 10 sm va undan ham uzunroq bo’ladi. 
G.xirzutum va G.barbadenze g’o’za turiga mansub navlarining mevabandi 
yo’g’on va yuqoriga qarab to’g’ri, G.xerbaseum va G.arboreum turiga oid g’o’za 
navlarida ingichka va yerga egilib o’sadi. 
To’la shakllangan, lekin hali ochilmagan ko’saklar tuxumsimon, tuxumsimon-
konus shaklida va har xil darajada cho’ziq, yumaloq-oval, sharsimon, yassi sharsimon 
bo’lishi mumkin. 
Ko’sakning uchi g’o’za turlariga qarab to’mtoq yoki o’tkir uchli hamda turli 
darajada cho’ziq yoki qisqa bo’ladi. 
G’o’zaning har bir tupida shona paydo bo’lishi va gul ochilishi pastdan 
yuqoriga va yon tomonga qarab ma’lum tartibda bo’lganidek, g’o’zaning hosil tugishi 
va ko’saklarining ochilishi ham xuddi o’sha tartibda ro’y beradi. Sug’oriladigan 
yerlarda vegetasiya davri mobaynida o’rtacha o’sish sharoiti hamda maqbul ko’chat 
qalinligida o’rta tolali g’o’zalarning har tupida o’rta hisobda 50-60 tadan hosil 
elementlari (shona, gul, tuguncha, ko’saklar birgalikda) paydo bo’ladi. 
Masalan, G.xirzutum turiga mansub g’o’zalarda ko’saklari sharsimon, 
ko’pincha tuxumsimon, kamdan-kam yumaloq-cho’ziq va tuxumsimon-konus 
shaklida, uchi turli xil uzunlikda va ba’zan u sezilar-sezilmas o’tkir bo’lishi mumkin. 
G.barbadenze tur g’o’za ko’sagi esa ko’pchilik hollarda tuxumsimon-konus shaklida, 
cho’ziq, uchi o’tkir, kamdan-kam qisqa, yumaloq oval shaklida bo’ladi (11.1-rasm).
G.xerbaseum turiga oid g’o’zalarning ko’saklari tuxumsimon, yumaloq-cho’ziq 
sharsimon yoki o’qi bo’yicha yassi qisqa uchli bo’ladi. G.arboreum g’o’za turining 
ko’saklari esa odatda tuxumsimon-cho’ziq yoki yumaloq, uzun, o’tkir uchli yoki u 
unchalik katta bo’lmaydi. 
Turli xil g’o’za navlarida ko’saklarning diametri 1 sm dan (yovvoyi turlarda) 5-
6 sm gacha va madaniy g’o’zalarda undan ham ko’proq bo’ladi. 

---