Kazuslar: Davlatlarning Jahon savdo tashkilotiga (jst) aʼzo boʼlish jarayoni o`zida bir qator kompleks chora-tadbirlarni koʼzda tutadi. Ularning ichida eng muhim

Mualliflik huquqi; 

Sanoat mulki 
Mualliflik huquqi
– adabiy-badiiy asarlarga tegishli bo`lgan mualliflik 
huquqi va ijrochilar huquqlaridan iborat bo`lib, kitoblar, rasmlar, haykallar, musiqa 
va kompozitsiyalar bularga misol bo`la oladi. 
Sanoat mulki
– tovar belgilari va geografik ko`rsatkichlarni o`z ichiga oladi. 
Texnologik innovatsiyalar, sanoat dizaynlari va savdo sirlari shular jumlasidandir. 
TRIPS kelishuvi imzolanishidan ancha avval intellektual mulk huquqini 
xalqaro darajada tartibga soluvchi ikkita xalqaro hujjat imzolangan edi. Birinchisi, 
1883-yilda qabul qilingan 
Sanoat mulkini himoyalash to`g`risida Parij 
konvensiyasi
. Mazkur konvensiyada a’zolari rioya qilishi shart bo`lgan 
patentni 
himoyalash
masalasi huquqiy jihatdan mustahkamlanmagan edi. Ikkinchisi, 1886-
yilda imzolangan 
Adabiy va badiiy asarlarni himoyalash to`g`risida Bern 
konvensiyasi hisoblanadi
. Mazkur konvensiyada esa standartlar belgilangan, 
ammo mualliflik huquqi buzilganda huquqbuzarlarga nisbatan qo`llash lozim 
bo`lgan konkret huquqiy ta’sir choralari ko`rsatilmagan edi. 
Shuningdek, 1967-yilda yuqoridagi Parij va Bern konvensiyalari asosida 
faoliyat yurituvchi xalqaro universal tashkilot – Butunjahon Intellektual Mulk 
Tashkiloti (BIMT)ga asos solingan. Mazkur tashkilotning asosiy vazifasi butun 
dunyodagi intellektual mulk huquqlarini himoyalash, sohaga oid qonunchilik 
tizimini 
takomillashtirishga 
ko`maklashish, 
davlatlararo 
munosabatlarni 
rivojlantirish va boshqalar hisoblanadi. 
Yuqoridagilardan kelib chiqib bizda savol tug`iladi: 
TRIPS kelishuvi bizga 
nima uchun kerak? 
Intellektual mulk huquqining savdo jihatlari bo`yicha kelishuvi (TRIPS) 
shartnomasi 1994-yil 15-aprelda imzolangan, 1995-yil 1-yanvarda kuchga kirgan va 
BST doirasidagi Urugvay raundining yakuniy hujjatidan o`rin olgan. TRIPS 
Preambula, VII bob, 13 bo`lim va 73 moddadan iborat. Yuqoridagi savolga 
to`xtaladigan bo`lsak, TRIPS shartnomasi a’zo davlatlardan Parij va Bern 
konvensiyalariga, BIMT qoidalariga roiya etishlarini talab qiladi. Yuqoridagi 
konvensiyalarda ochiq qoldirilgan masalalar yoki kamchilik sifatida qaraladigan 

---

7 
jihatlar TRIPS tomonidan tartibga solinadi. Shuning uchun TRIPS ba’zida 
“Parij-
plyus” yoki “Bern-plyus”
deb ham nomlanadi.