|
birinchidan, iste’molchilar sifatli mahsulotlarni tanlash va iste’mol
qilishni boshlaydi va bu xalqning turmush darajasini oshiradi;
3
ikkinchidan, eksport qilinayotgan mahsulotlar hisobiga milliy
mahsulotlar tannarxi ham arzonlashadi;
uchinchidan, savdoning liberallashuvi natijasida milliy ishlab
chiqarish hajmi oshadi va mamlakat budjetiga pul tushumlari
ko`payadi;
to`rtinchidan, aholi bandligi darajasi oshadi;
beshinchidan, iqtisodiyot manfaat ko`radi.
O`zbekiston zimmasiga JST tomonidan siyosat va iqtisodda ochiqlikni ta’minlash,
eksport-import va boshqa iqtisodiy tizimlarda rejalashtirishdan voz kechish, qishloq
xo`jaligi va sanoat mahsulotlarini import qilish bo`yicha davlat monopoliyasini
bekor qilish yuklanadi.
Shuningdek, mazkur tashkilotga a’zo bo`lish quyidagi muammolarni ham
yuzaga keltiradi:
O`zbekistonning JSTga a’zoligi bojxona soliqlarini 8-10 foizgacha
qisqartirishga olib keladi. Bundan esa davlat byudjeti zarar ko`radi.
Biroq, o`z navbatida, bojxona tariflarining keskin qisqarishi
O`zbekiston bozorlarida mahsulotlarning arzonlashuviga xizmat
qiladi;
iqtisodiyotni liberallashtirish, sanoatni xususiylashtirish, bozor
erkinligiga davlat aralashuvini cheklash borasida tugallanmagan ishlar
turibdi;
respublika ichkarisida zamon talabiga mos bozorbop mahsulot ishlab
chiqaruvchilar, xususan, paxta ishlab chiqarishga ixtisoslashgan
o`zbek fermerlari arzon va sifatli mahsulotlarni ishlab chiqaruvchi
Xitoy, Hindiston, BAA savdo shirkatlariga raqobat qila olmasligi
xavfi tug`iladi;
Intellektual mulk huquqi tizimi va bozorining shakllanmaganligi,
ixtirolarni amaliyotda qo`llash, qaroqchi (pirat) mahsulotlar
bozorining avj olganligini bartaraf etish yo`nalishida ham muammolar
to`plangan.
Xulosa qiladigan bo`lsak, JSTga a`zolik davlatimizga ma’lum sohalarda
ijobiy jihatdan va ma’lum sohalarda salbiy jihatdan ta’sir qiladi. Tashkilotga a’zo
bo`lish uchun o`rtacha 8-10 yil muddat kerak bo`ladi. Mana shu muddat davomida
davlatimiz ichki qonunchilik tizimini JST normalariga moslashtirib, qaytadan ko`rib
chiqishi lozim bo`ladi. Oxir-oqibatda ko`plab sohalardagi monopolistik
boshqaruvga barham beriladi va bundan iste’molchilar yutadi.
4
MANTIQIY SAVOLLAR:
1.Nima uchun TRIMs kelishuvi orqali investitsiyaning savdo bilan aloqador
jihatlari tartibga solinadi? TRIMs orqali tartibga solish zarurati haqida tushuntiring.
“TRIMs faqat tovarlar savdosi bilan bog`liq investitsiya choralariga nisbatan
qo`llaniladi”.
1
TRIMs to`g`risidagi shartnomaning 1-moddasida aynan mana shu
qoida belgilab qo`yilgan. Mazkur savol mohiyatini anglashimiz uchun investitsiya
huquqiga murojaat qilishimiz va bazi bir tushunchalarni bilib olishimiz lozim.
Jahonda xalqaro investitsion munosabatlarni tartibga soluvchi quyidagi
tashkilotlar mavjud:
Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC);
International Chamber of Commerce (ICC);
Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) - World Bank Group;
Organization for Economic Co-operation and Development (OECD);
UN Conference On Trade and Development (UNCTAD);
International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID).
Shuningdek,
xalqaro
investitsion
munosabatlar
ikkitomonlama,
ko`ptomonlama investitsion bitimlar va konsession shartnomalar orqali tartibga
solinadi. Ikkitomonlama investitsion bitimlar (BIT) eng ko`p tarqalgan turi
hisoblanib, mazkur bitimlarda barcha huquq va majburiyatlar belgilangan bo`ladi.
Biroq, Xalqaro savdo huquqidan farqli o`laroq chet el investitsiyalarini tartibga
soluvchi, qonun nima ekanligini va qonunni tatbiq etish mexanizmi qanday
bo`lishini belgilaydigan yagona keng qamrovli xalqaro shartnoma hali mavjud emas.
Mutaxassislarga ko`ra mavjud tizim ishlamayapti. Buni bir qator davlatlar o`zaro
investitsiya shartnomalarini (BIT) bekor qilishayotgani va boshqalarning
investitsiya arbitrajidan ommaviy ravishda chekinayotgani ko`rsatmoqda.
Shunday vaziyatda TRIMsning ahamiyati nimada?
TRIMS davlatlarning
xorijiy investorlar uchun har xil cheklovlarni joriy etishga urinishlarning oldini
olish maqsadida qabul qilingan.
Bunga misol sifatida quyidagilarni keltirib
o`tishimiz mumkin, ya’ni quyidagilar mazkur bitimga a’zo davlatlar uchun
ta’qiqlanadi:
1
https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/18-trims_e.htm
5
chet ellik investordan mahsulot ishlab chiqarishda albatta “mahalliy”
mahsulotlardan foydalanishini talab qilish;
chet ellik investorga tovarlarni olib kirish (import qilish)ni mahalliy
ishlab chiqarilgan tovarlarning bir xil miqdori yoki qiymati bilan
cheklash;
ishlab chiqarilgan tovarlarning majburiy eksport qilinishini talab
qilish;
sarmoyadorni asosiy va mahalliy tovarlar qiymatining nisbatiga rioya
qilishga majbur qilish va h.k.
TRIMS normalari JSTga a’zo davlatlar hududiga bevosita ta’sir qiladi, boshqa
shartnomalar esa ularning normalarini milliy qonunchilikka kiritishni nazarda tutadi.
Shartnomaning muqaddimasida u “raqobat erkinligini ta’minlash bilan birga barcha
savdo sheriklari, ayniqsa rivojlanayotgan a’zo davlatlarning iqtisodiy o`sishini
tezlashtirish maqsadida jahon savdosini kengaytirish va bosqichma-bosqich
liberallashtirishga ko`maklashish va xorijiy investitsiyalarni yengillashtirishga”
qaratilganligi ta’kidlangan.
6
2. TRIPS kelishuvi intellektual mulk huquqini tartibga solishda shu sohani
tartibga soluvchi Bern konvensiyasi hamda Parij konvensiyalari bilan o’zaro
aloqador. Aynan mana shu aloqadorlik haqida fikrlaringizni bayon qiling.
Mazkur savolga javob berishimiz uchun biz, avvalo, intellektual mulk
tushunchasiga to`xtalib o`tishimiz lozim. Intellektual mulk – insonlarning aqliy va
ijodiy faoliyati natijasida yaratiladigan adabiy, badiiy, texnologik, san’at asarlari
hisoblanadi. O`z navbatida intellektual mulk tushunchasi ikki turga bo`linadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
