“Vaqfiya” asarida Husayn Boyqaroning Navoiyga ham
g‘amxo‘r do‘st, ham adolatparvar va
xalqparvar Sulton sifatida
katta mehr-muhabbat bilan qaragani, hamisha uning moddiy
ta’minotiga e’tibor berib borganligi aniq qayd etilgan.
Navoiy davri va undan keyingi qo‘lyozma
manbalarda ham bu haqda ko ‘p gapirilsa-da, ammo Sultonning
Navoiyga qanday taxzda yordam berganligi ko‘rsatilmagan. Bu
haqda m a’lumot beruvchi yagona manba Alisher Navoiyning
“Vaqfiya”
asaridir.
Akademik
A.Qayumov
to ‘g ‘ri
ta’kidlaganidek, “Vaqfiya”' asari Navoiyning o‘zi
tomonidan
yozilgan tarjimai hoi. Navoiyning o 'z davri ga, doirasiga
munosabati hamda Navoiyning shaxsiy mulki, bu mulkdan ulus
manfaati uchun istifoda etilganligi to ‘g ‘risida bir hujjatli
asardir».185 Unda biz sultonning hovli qurish uchun hijriy 881.
(1476/1477) yili Hirotning shimolidagi M arg‘ani ko ‘shki
yonidan o ‘ttiz je rib 186 yer ajratib berganligini ko ‘ramiz.
Amirlikdan iste’fo berganda ham
Husayn Boyqaro unga katta
in’omlar berib turgan. Ularning shakli maosh tarzidami yoki
bog‘-rog'larm i, balki vaqf tarzidami, hozircha uning ko ‘lami
bizga m a’lum emas. Bu masalani faqatgina Sulton Husayn
Boyqaro davri saroy vaqf va moliyaviy hujjatlari bilan mukam-
mal tanishish hal qilishi mumkin. Navoiyning mol-mulki
haqidagi
asosiy manba, hozircha yana o ‘sha “Vaqfiya”dir. Biroq,
shuni e ’tiborga olish lozimki, bu asar Alisher Navoiy tomonidan
faqat vaqf qilingan
do‘konlar,
imoratu bog‘-rog‘lar va
vaqfchilarga buyurilgan xarajatlar haqidadir. K o‘chmas mulk
narxidan tashqari, ulardan keladigan daromad hajmi,
uning mol-
dunyosi haqida hozircha Navoiy davri manbalarida aniq m a’
lumotlar uchramaydi. Uchraganda ham Navoiy hayotining
muayyan bir qismiga taalluqli ma’lumotlar bo‘lib, uning umumiy
boyligi haqida yetarli tasavvur uyg‘ota olmaydi. Jumladan, Fax
riy Hirotiy Amir Alisheming kundalik daromadi 75000 dinor va
chiqimi
15000 dinor deb ko ‘rsatib o ‘tadi
va har yili
QaiOMOB А. Алишер Навоий. - Тошкенг: Камалак, 1991. - Б.71.
6
1
жериб тахминан
1,2
гектарга тент.
213
kambag‘a11arga ming dona sarpo ajratishini bayon qiladi.'87
Mirzo Haydar uning kundalik kirimi
18000
shohruxiy
boMganligini qayd etadi.188 Aftidan,
bu m aiu m o tlar hozircha
bizning nazarimiz tushmay turgan biror hujjatga suyanilgan
holda yozilgan bo1 lib, Navoiyning Astroboddagi faoliyati va
mol-mulkiga daxldor. Chunki Faxriy yuqoridagi raqamlami
uning Astroboddagi hayoti haqida gapira turib, xususan,
“Astroboddan qaytgach, davlat ishlarini sultonga topshirdi”
jumlasidan keyin keltirgan. Mirzo Haydar Durlot ham “Tarixi
Rashidiy” asarida uning kundalik daromadiga to ‘xtalgach,
amirlik ishlarini Bobo Aliga topshirganligini aytadi.189 Xondamir
m aium otlaridan m a’lumki, Amir
Alisher Astrobodga ketish
paytida o'ziga yordamchi sifatida Amir Bobo Alini ham olib
ketgan edi. Demak, Mirzo Haydar ham Astroboddagi moliyaviy
raqamlami keltirayotganligi aniq. 0 £z tazkirasini tuzishda Faxriy
m a’lumotlaridan foydalangan uning kichik zamondoshi Som
mirzo Safaviy Navoiyga doir m aium otlarida negadir Faxriyning
yuqoridagi raqamlarini keltirmay o ‘tgan. Bizningcha,
Som mirzo
shahzodalarga xos dunyoqarash bilan tazkirada shoiming mol-
mulki hisobini berishni o"ziga el bilmagan ko‘rinadi va “ul
viloyatda /ham / /Astrobodda/ ilm takomili bilan shug‘ullandi»,
deb qisqa gapiradi.190 Davlatshoh Samarqandiyning “Tazkirat
ush-shuaro” asarida Amir Alisheming vaqf inshootlariga sarf
bo‘lgan xarajatlami 300 tuman deb k o is a tg a n i191 asar yozilgan
davrgacha ta ’mirlangan inshootlarga aloqador b o is a kerak.
“Vaqfiya”dan m a’lumki, Navoiy vazifadorlar va o4quvchilarning
o £zigagina bug’dov, arpa va oshliqdan tashqari oyiga 1300
oltinga yaqin maosh tayinlagan.192
187 Фахрий Ниротий. Латоифнома. - Б. 133.
т
Мирзо Найдар Дурлот,. Тарихи. Раш иди й. 1216-варац.
т
О 'ш а ерда.
Do'stlaringiz bilan baham: