1.3. Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy
tuyg‘ularni shakllantirishning mavjud holati.
O‘zbekiston mustaqillikka erishgan dastlabki kunlardan boshlab
xalqimizning qadriyatlari, azaliy an’analari, udumlari, tili, dunyoqarashi va
tafakkuriga asoslanib ish ko‘rayotganimiz o‘z samarasini bermokda.
Darhaqikar, yosh avlod tarbiyasiga bizning davlatimizdek qayg‘uradigan va
uning kelajagi tug‘risida g‘amhurlik qiladigan biror mamlakat bo‘lmasa kerak.
Maqsadimiz buyuk davlat qurish bo‘lgan jamiyatda yoshlarga nisbatan
shunday siyosat olib borish tabiiy. Axir, mustaqil davlatimizning ertangi kuni
hozirgi yosh avlod qo‘liga o‘tadi. Ular O‘zbekiston o‘z Vatani mustaqilligining
muqaddas bo‘lishi, uning rivojlangan va gullab-yashnagan o‘lkaga aylanishi uchun
bor kuch va aql-zakovatini safarbar qilishini barchamiz istaymiz.
Bugungi kunning eng dolzarb masalalaridan biri-bu mustaqil davlat
talablariga javob beradigan yosh avlodni voyaga yetkazish, kadrlar tayyorlash,
uzluksiz ta’lim-tarbiya tizimini milliy qadriyatlar va urf-odatlarimiz asosida
yaratilishi.
Mamlakatimiz
maktabgacha
ta’lim
muassasalari
tarbiyalanuvchilarining ma’naviy tarbiyasiga katta ahamiyat berilmokda.
Bu borada muayyan ishlar kilingan. Umuman, yosh avlod tarbiyasida
maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyachi va murabbiylarning ma’suliyati haqida
ham unutmaslik kerak.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun, “Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi”da maktabgacha ta’lim davlatimizning uzluksiz ta’lim
tizimida ilk pag‘ona ekanligini ko‘rsatib berilgan bo‘lib, uning asosiy vazifasi yosh
avlod shaxsiyati asoslarini shakllantirishdan iboratdir.
Maktabgacha ta’lim bola shaxsini sog‘lom va yetuk, shu bilan birga
maktabga tayyorlagan holda shakllantirish maqsadini ko‘zlaydi. O‘zbekiston
Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunning 11-moddasida: ”Bu ta’lim 6-7
yoshgacha oilada, bolalar bog‘chasida va mulk shaklidan kat’iy nazar, boshqa
ta’lim muassasalarida olib boriladi”-deb ta’kidlangan. Maktabgacha ta’lim
20
muassasalarida tarbiya berishning bosh maqsadlaridan yana biri, maktabgacha
ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarda milliy g‘ururni shakllantirishdir.
Milliy tuyg‘uni maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilari qalbiga
singdirishdan maqsad: bolalar qalbiga sevish va faxrlanish, g‘ururlanish tuyg‘usini
o‘yg‘otish. Negaki milliy g‘urur xalqimizning milliy qadriyatlari, urf-odatlari, o‘z
ona tiliga asoslangan.
Shu bois, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarida milliy
tuyg‘uni shakllantirishning mavjud holati o‘rganilishi lozim.
Darhaqiqat, ta’lim-tarbiya qanchalik erta boshlansa, uning samarasi
shunchalik erta namoyon bo‘ladi va insonning butun hayoti tarziga ijobiy ta’sir
qiladi.
Maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish, ta’lim–tarbiya jarayonini
tarbiyachilar tomonidan to‘g‘ri tashkil etilishi, ma’sul shaxslar tomonidan uni
nazorat qilinishining afzalligini ta’minlash, maktabgacha yoshdagi bolalar ota-
onalarining oilada bola tarbiyasi bilan shug‘ullanishi uchun qulaylik yaratish
maqsadida “Bolajon” tayanch dasturi, “Ta’lim to‘g‘risida”gi Konun, Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi, maktabgacha ta’lim Konsepsiyasi hamda maktabgacha
ta’limga qo‘yiladigan davlat talablarini asosida ishlab chiqildi. “Bolajon” tayanch
dasturi maktabgacha ta’lim tizimidagi barcha muassasalar uchun bajarilishi zarur
bo‘lgan dastur hisoblanadi.
Dasturda bolalarni jismoniy, aqliy hamda ijtimoiy-hissiy jihatdan kamol
toptirish, bolalarni erkin fikrlash, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, ahloqiy va
milliy g‘ururli va ma’naviy jihatdan barkamol, shuningdek, kelajakda mustaqil va
ongli yashaydigan komil insonlar etib voyaga yetkazish uchun shart-sharoitlardan
iboratdir.
“Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablarini”ning bajarilishiga
erishishdan, ya’ni maktabga jismonan sog‘lom, aqlan va ma’nan yetuk,
jamiyatning turli a’zolari bilan muloqotda bo‘la oladigan, borliqni aniq idrok
etadigan, hayotga ijtimoiy jihatdan moslashuvchi, umummilliy qadriyatlarimizni
21
qadrlaydigan, shuningdek, mustaqil va ongli yashaydigan bolani tayyorlashdan
iborat.
Ta’lim jarayonida tarbiya - uzluksiz jarayon bo‘lib, u pand-nasihatlar berish
bilan cheklanmaydi, balki maktabgacha ta’lim muassasasida bu ikki yul bilan:
kattalarning bevosita ta’siri, ya’ni o‘rgatishi, donolar fikrlari, o‘gitlari va asarlarini
o‘qib berishi va rivojlantiruvchi muhitni yaratib, bolaning mustaqil fikrlashi,
atrofdagi odamlar hatti-harakatlarini kuzatishi natijasida to‘g‘ri xulosalar chikarib
olishga yordam berish orqali tarbiyalanadi.
Bolalar qalbida o‘z xalqiga muhabbat va hurmat tuyg‘ularini tarkib toptirish,
milliy g‘ururni tarbiyalash, ularga o‘zbek xalqining mehr-oqibatli, mehmondo‘st,
mehnatsevar va kamtarin ekanligini singdirish, O‘zbekistonning mustaqilligi,
madhiyasi, gerbi va bayrog‘i haqidagi bilimlarni shakllantirib borish maqsadga
muvofiqdir.
Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘uni
shakllantirish maqsadida o‘tilayotgan mashg‘ulotlar mavzulari bolaning har
tomonlama rivojlanishiga, yuksak odob-axloqli, milliy g‘ururli komil inson bo‘lib
tarbiyalashiga yordam bermog‘i lozim.
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarda milliy g‘ururni shakllantirishda
nafaqat maktabgacha ta’lim muassasalari, balki oilaning ham mavjud holatini
o‘rganish muhim ahamiyatni kasb etadi. Chunki, bolalarning bo‘sh vaqti, asosan,
uyda, oilada davrasida o‘tadi. Buni hisobga olmaslik, yosh avlod tarbiyasida ota-
onaning burchi va vazifalari haqida yanada chuqurroq o‘ylamasak xato bo‘ladi.
Milliy tuyg‘uning bir jihati Vatanga, millatga, elu yurtga sadoqat bilan
xizmat qilishdir. Vatanini sevmagan, millatining tarixi va taqdiriga loqayd
qaraydigan insonning komilligi haqida so‘z bo‘lishi mumkin emas.
Inson kamolotida nafaqat maktabgacha ta’lim muassasalari balki, oilaning
roli beqiyos katta ekanligi ma’lum. «O‘zbeklarning aksariyati, - deb yozadi
I. A. Karimov, - o‘zining shaxsiy farovonligi to‘g‘risida emas, balki oilasining,
qarindosh urug‘lari va yaqin odamlarining, qo‘shnilarining omon esonligi
22
to‘g‘risida g‘amho‘rlik kilishni birinchi o‘ringa qo‘yadi. Bu esa eng oliy darajada
ma’naviy qadriyat, inson qalbining gavharidir».
Oila tarbiyasida doimiy ta’sirchan kuch oiladagi munosabat, oila muhiti, oila
a’zolarining o‘zaro aloqasi, ota-ona, aka-uka va boshqalarning hulk-atvori,
madaniy va siyosiy saviyasi, muomala madaniyati, oilaning daromadi, yashash
sharoiti va boshqa holatlar bola kamolotiga ta’sir qiladigan asosiy omillardir. Oila
qanchalik tartibli, yaxshi hulq-atvorli, uning a’zolarining o‘zaro munosabatlari
samimiy bo‘lsa, oila tarbiyasi ham shunchalik samarali bo‘ladi.
Imom ibn Kudoma o‘zining: “Minxojul-kosidin” nomli kitobida bir necha
odoblarni zikr qiladi: “Bola voyaga yetib, unda fikrlash alomatlari namoyon bo‘lsa,
uni yaxshi kuzatish va ahvolini o‘rganish lozim bo‘ladi. Chunki bolaning qalbi
sodda va toza bo‘lib, u har qanday naqshni qabul qilishga tayyor. Agar yaxshilikka
odatlantirilsa, yaxshilik bilan ulg‘ayadi. Agar yomonlikka odatlansa, yomonlik
bilan ulg‘ayadi va javobgarlik uning yaqinlari bo‘yniga tushadi”.
Milliy g‘urur, vatanparvarlik tuyg‘usini shakllantirish, har bir ota -
onaning, tarbiyachi-murabbiylarning, jamoatchilikning Vatan oldidagi burchidir.
Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarining kelgusida qanday
inson bo‘lib yetishishi ko‘p jihatdan, maktabgacha ta’lim muassasasi
tarbiyachisiga,
eng
yaqin
kishilari:
ota-onalarining
o‘zaro muomala
madaniyatlariga, aloqalariga bog‘liqdir.
Shuning uchun maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarining
ota-onalari bilan ham milliy g‘urur, mafkuraviy ta’lim ishlarini olib borilishi
maqsadga muvofiqdir.
Shu bois, maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarini yoshlikdan
xalq va yurt taqdiri uchun fidoiylik tuyg‘usini shakllantirish mafkuraviy tarbiyada
muhim o‘rin tutadi. Buning uchun bola hayotining dastlabki yillaridan boshlab uni
narsalar olami bilan tanishtirishning milliy an’analarimizga xos shakllarini qo‘llash
lozim.
23
Chunki, davlat va jamiyatning kelajagi yosh avlodning qanday voyaga
yetishiga ko‘p jihatdan bog‘liqdir. O‘z navbatida jamiyat va millatning hamda
ma’naviy darajasi bilan belgilanadi.
Yosh avlodni bolaligidan boshlab milliy g‘ururli, kishilarga mehr
muhabbatli, izzat- hurmatda bo‘lish, vatanning qadriga yetish va hurmat qilish kabi
ijobiy hislatlarni tarbiyalab borish barchamizning vazifamizdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |