Navoiy Davlat Konchilik institute ―Konchilik‖ fakulteti

Stratigrafik usul 

Tosh  qotgan  qoldiqlar  bilan  tog‘  jinslari  yoshini  doim  xam  o‘rnatib  bo‘lmaydi.  Buning  uchun  qatlamni 

o‗zini,  uning  tarkibini,  gorizontal  va  vertikal  yunalishlar  buyicha  o‘zgarishini,  qalinligini,  fauna  va  flora 

tarkibini, ularning o‘zaro nisbatini, ularni shakillanish ketma-ketligini o‘rnatish uchun qatlamni qoplovchi va 

ostida  yotuvchi  qatlamlarni  o‘rganish  kerak  bo‘ladi.  Bularning  barchasi  stratigrafiya  nomi  bilan  geologiya 

tarmog‘ining vazifasini tashkil qiladi. Tog‘ jinslari yoshini aniklashning katlamlarni uzaro boglanishini analiz 

kilish  usuliga  stratigrafik  usul  deyiladi.  Qatlamni  fazoda  xar  tamonlama  o‘rganishga  asoslangan  stratigrafik 

usul,  paleontologik  usulni  qo‘llash  imkoniyatlarini  kengaytiradi.  Ikkala  usulni  xam  qo‘llash  faqatgina 

paleontologik  qoldiqlar  mavjud  bo‘lgan  qatlamlarnigina  yoshini  aniqlashni  imkonini  berib  qolmasdan  balki 

organik qoldiqlar uchramaydigan jinslarning yoshini xam aniqlash mumkin. 

 

 Stratigafik va paleontologik usullar faqat bir jinsli tabaqalar yoshini emas, balki bir vaktning uzida turli 

sharoitlarda shakllangan har xil jinsli qatlamlar yoshining ham aniqlash imkonini beradi. Jinslar yig‘ilishi bir 

vaqtning uzida kuruk sharoitda, dengizning  qirg‘oq  chegarasida va uning bir muncha chuqur qismlarida yuz 

berishi  mumkin.  Tabiiyki  bir  vaqtning  uzida  dengiz  va  kontinental  iqlimda  xosil  bulgan  qatlamlarda 

uchraydigan  organizm  qoldiqlari  turlicha  bo‘adi.  bunday  qatlamlarni  bir  vaqtda  hosil  bo‘lganligini  isbotlash 

uchun  faqatgina  fauna  va  qatlam  tarkibini  urganib  qolmasdan,  balki  ular  orasidagi  hisbotni  ham  urganish 

kerak.