Navoiy Davlat Konchilik institute ―Konchilik‖ fakulteti

Tog’ jinslari yoshini aniqlashning paleontologik usuli 

Organizmlarning  qurigan  qoldiqlarini  uzoq  vaqt  o‘rganish  shuni  ko‘rsatadiki,  yer  qobig‘ining  qadimiy 

qatlamlarida  o‘simlik  va  xayvon  qoldiqlarining  kam  rivojlangan  sodda  shakllari,  bir  muncha  yosh 

yotqiziqlarda  esa  bir  muncha  yaxshi  rivojlanganlari  uchraydi.  Shuningdek  tog‘  jinslarini  yoshini  aniqlashda 

barcha  toshqotgan  jinslar  xam  bir  xilda  rol  uynamasligi  o‘rganilgan.  Organik  dunyo  tarkibidagi  uzgarishlar 

---

juda xilma-xil sodir bo‘lgan. Bir turdagi xayvonlar uzoq vaqt mavjudlikka ega bo‘lgan bo‘lsa ikkinchi bir turi 

esa tezda qirilib ketgan. Yer qobig‘i qirqimida katta vertikal tarqalishga ega va ko‘p qatlamlarda uchraydigan 

qoldiqlar  uzoq  yashaydigan  organizmlar  deyiladi.  Jinslarning  nisbiy  yoshini  aniqlashda  ular  kam  yordam 

beradi.  Unchalik  geografik  keng  va  vertikal  tarqalishga  ega  bo‘lmagan,  bir  vaqtda  turlicha  uchraydigan, 

ketma  -ket xududlarda bir-biridan ajratilgan xayvon  qoldiqlari yetakchi toshqotgan  jinslar deyiladi. Bundan 

tashqari ular kamdan-kam topilma ko‘rinishida emas, katta miqdordagi nusxada bo‘lishi kerak. 

Yetakchi toshqotgan  jinslarni  o‘rganish, yerning turli  qatlamlaridagi bir yetakchi shaklini boshqasi bilan 

almashinish  smenasini  o‘rnatishning  imkonini  berdi.  Jinslarning  yoshini  o‘rnatish  va  ularni  bir  muncha 

maydaroq stratigrafik bo‘linishlarga ajratish uchun faqatgina yetakchi shakillar qo‘llanilib qolmay balki turli 

rayonlardagi fauna va flora komplekslari o‘zaro solishtiriladi xam. 

Jinslarni  nisbiy  yoshini  aniqlash  uchun  qo‘llaniladigan  toshqotgan  qoldiqlardan  tashkil  topgan  turli  xil 

tog‘ jinsi  qavatlarini o‘zaro solishtirish usuli paleontalogik usul  deyiladi. Paleontalogik usul  o‘rganilayotgan 

etapdagi xayotning rivojlanishi  va xolatini  o‘zidan  oldingi  yoki  keyingi  etap bilan solishtirishga asoslangan. 

Shuning  uchun  nisbiy  geoxronologiya  qandaydir  bir  voqiylikni  davomiyligini  emas  balki  faqat  ularning 

ketma-ketligini yoki tarixiy geologik etaplarni bir-biridan keyin kelish ketma-ketligini aks ettiradi.