O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni


Temuriylardan  keyingi  ijtimoiy  jarayonlar



Download 1,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet88/246
Sana27.03.2021
Hajmi1,61 Mb.
#62197
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   246
Bog'liq
16586 Falsafa asoslari.doc

Temuriylardan  keyingi  ijtimoiy  jarayonlar.  XV1  asrdan  boshlab  Mavorounnahrda  o’zaro  urushlar,  nizolar 
avjga  chiqdi,  Temuriylar  davlati  inqirozga  yuz  tutib,  mayda  davlatlarga  bo’linib  ketdi.  Natijada  Shayboniylar 
davlati  tuzildi,  1510  yilda  Shayboniyxon  Ismoil  Safaviy  lashkarlari  tomonidan  o’ldirilganidan  so’ng, 
markazlashgan davlat inqirozga yuz tutdi.  
Shayboniylardan Abdullaxon va uning o’g’li Abdulmo’min vafotidan so’ng, XVI asr oxirida bu davlat barham 
topib,  hokimiyat  ashtarxoniylar  sulolasiga  o’tdi.  Imomoqulixon  (1611-1642)  davrida  davlat  birmuncha 
mustahkamlangan bo’lsa-da, keyingi davrlarda taxt uchun kurashlar davom etdi. Bu esa iqtisod, madaniyat, ilm-
fan,  adabiyot,  san’at  ravnaqiga  o’z  ta’sirini  ko’rsatdi.  Ayniqsa,  tabiiy-ilmiy  fanlar  rivoji  zaiflashdi,  dunyoviy 
bilimda tanazzul ro’y berdi.  
XVI-XVII  asrlarda  falsafiy  va  axloqiy  fikr  sohasida  Poshoxo’ja,  Mirzajon  ash-Sheroziy  al-Bog’naviy,  ibn 
Muhammadjon  Yusuf  al-Qorabog’iy,  Muhammad  Sharif  al-Buxoriy  va  boshqalarning  asarlarini  ko’rsatish 
mumkin.  
Poshoxo’ja (1480-1547) Niso shahrida tug’ilib, Buxoroda vafot etadi. u «Miftoh ul-adl» («Adolat kaliti») va 
«Gulzor»  hikoyalar  to’plamini  yaratgan  bo’lib,  ularda  insof,  adolat,  diyonat,  saxovat,  donolik  va  aql-zakovat, 
rostgo’ylik, ruhiy komillik, halollik, mehr-oqibat, kamtarlik va boshqa ma’naviy-ahloqiy fazilatlarni tahlil qiladi, 
salbiy illatlar, insoniylikka zid xatti-harakatlarni qoralaydi.  
XVII asrning mashhur mutafakkiri, faylasufi Yusuf al-Qorabog’iy (1563-1647) asli Ozarbayjondan bo’lib, 
keyinchalik Buxoroga keladi. U yoshligidan fiqh, falsafa, tasavvuf bilan  shug’ullanadi. Uning muhim risolalari 
«Risolayi  botiniya»,  «Risolayi  xilvatiya»,  «Fi  ta’rifi  ilm»  va  boshqalardir.  Bulardan  tashqari  u  Davoniy, 
Taftazoniy, Shahobiddin Suxravardiylarning kitoblariga sharhlar bitgan.  
Qorabog’iy o’z salaflari singari dunyoni, butun olamni bir-biri bilan chambarchas bog’liq bo’lgan yagona jism 
deb  biladi.  Uningcha,  Olam  yagona  jism,  undagi  barcha  mavjud  narsalar  uning  a’zolaridir.  Olamdagi  butun 
narsalarni  Xudo  yaratgan,  u  birinchi  sababdir.  Borliqdagi  hamma  narsalar  sabab-oqibat  orqali  bir-biri  bilan 
bog’langan. Shuningdek, olim harakat va uning turlari, to’rt unsur haqida ham o’z fikrini bildiradi.  
Bu  davrda  Boborahim  Mashrab,  So’fi  Olloyor,  Turdi  Farog’iy  va  boshqalarning  ijtimoiy-falsafiy  qarashlari 
muhim o’rinni egalladi. Bular orasida Mashrabning hurfikrlik ruhi bilan sug’orilgan ijtimoiy-falsafiy va ahloqiy 
fikrlari e’tiborga sazovordir.  

Download 1,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish