O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni



Download 1,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/246
Sana27.03.2021
Hajmi1,61 Mb.
#62197
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   246
Bog'liq
16586 Falsafa asoslari.doc

Tushuncha.  Aqliy  bilish  yoki  tafakkur  vositasida  bilish  hissiy  bilishni  inkor  etmaydi,  balki  sezgilar 
vositasida  olingan  bilimlarni  umumlashtirish,  tahlil  qilish,  sintezlash,  mavhumlashtirish  orqali  yangi  hosil 
qilingan bilimlardan tushunchalar yaratiladi.  
Tushunchada  insonning  hissiy  bilish  jarayonida  orttirgan  barcha  bilimlari  mujassamlashadi.  Tushuncha  aqliy 
faoliyat  mahsuli  sifatida  vujudga  keladi.  Narsa  va  hodisalar  mohiyatiga  chuqurroq  kirib  borishda  tushuncha 
muhim vosita bo’lib xizmat qiladi.  
Aqliy  bilish  hissiy  bilishga  nisbatan  ancha  murakkab  va  ziddiyatli  jarayondir.  Aqliy  bilishda  narsa  va 
hodisalarning tub mohiyatini bilish uchun ulardan fikran uzoqlashish talab etiladi. Masalan, insonning mohiyati 
uning sezgi a’zolarimiz qayd etadigan kelishgan qaddi-qomati, chiroyli qoshu ko’zi, ijodkor qo’li, oyoqlari bilan 
belgilanmaydi.  Insonning  mohiyati  avvalo,  uning  aql  va  tafakkurga,  yaratish  qudratiga,  mehr-shafqat  hissiga, 
mehnat qilish, so’zlash qobiliyatiga ega ekanligida namoyon bo’ladi.  
Inson tushunchasi o’zida insoniyatning ko’p asrlar davomida orttirgan bilimlarining mahsuli sifatida shakllandi.  
Har bir fan o’ziga xos tushunchalar apparatini yaratadi va ular vositasida mohiyatni bilishga intiladi. I. Kantning 
fikricha,  narsalarning  mohiyati  so’z  va  tushunchalarda  mujassamlashadi.  Ya’ni  biz  so’z  va  tushunchalarni 
o’zlashtirish  jarayonida  biron  bir  bilimga  ega  bo’lamiz.  Har  bir  inson  dunyoga  kelar  ekan,  tayyor  narsalar, 
munosabatlar bilan bir qatorda tayyor bilimlar olamiga ham kirib boradi.  
Hukm.  Aqliy  bilish  narsa  va  hodisalarga  xos  bo’lgan  belgi  va  xususiyatlarni  tasdiqlash  yoki  inkor  etishni 
taqozo etadi. Tafakkurga  xos bo’lgan ana shu tasdiqlash yoki inkor etish qobiliyatiga hukm deyiladi. Hukmlar 
tushunchalar  vositasida  shakllanadi.  Hukmlar  yangi  bilimlar  hosil  qilishga  imkoniyat  yaratadi,  ular  vositasida 
narsa  va  hodisalar  mohiyatiga  chuqurroq  kirib  boriladi.  Shunday  qilib,  hukm  narsa  va  hodisalarning  tub 
mohiyatini ifodalovchi eng muhim belgi va xususiyatlar mavjudligini yo tasdiqlaydi yoki inkor etadi. Masalan, 
«inson  aqlli  mavjudotdir»,  degan  hukmda  insonga  xos  eng  asosiy  belgi  -  aqlning  mavjudligi  tasdiqlanayapti. 
Biroq inson shunday murakkab mavjudotdirki, uning mohiyati faqat aqlli mavjudot ekanligi bilan cheklanmaydi. 
Chunki  qirg’inbarot  urushlar,  ekologik  inqirozlar  aqlli  mavjudot  bo’lgan  inson  tomonidan  amalga  oshirildi. 
«Inson axloqli mavjudotdir». Inson to’g’risidagi hozirgi zamon fanining muhim xulosasi ana shu.  

Download 1,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish