1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

maqsadida Xalqaro Mehnat Tashkiloti tuzildi. U o`zining faoliyati mobaynida juda katta 
tajriba  to`pladi  va  muzokaralar  o`tkazish  jarayonini  rivojlantirish,  hamda  vujudga  kelgan 
ijtimoiy-mehnat  muammolarini  va  ixtiloflari  uch  tomonlama  muzokaralar  va  bitimlar 
asosida tartibga solish yuzasidan juda katta ishlarni amalga oshirdi.  
XMT  1919  yilda  g`arb  sotsial-demokratiyasining  tashabbusi  va  ishtiroki  bilan 
jamiyatda zo`ravonlik bilan bo`ladigan ziddiyatlarning oldini olish uchun xalqaro tashkilot 
sifatida tashkil etildi. XMTning tuzilishi murakkabdir. U:  
-Xalqaro Mehnat Konferentsiyasini;  
-tarmoq qo`mitalari;  
-mintaqaviy Konferentsiyalar va mintaqaviy maslahat qo`mitalari;  
-Ma`muriy kengash;  
-Bosh direktor boshchiligidagi Xalqaro mehnat byurosini o`z ichiga qamrab oladi.  
XMT-eng  keksa  va  yirik  xalqaro  tashkilotlardan  biridir.  Versal  sulh  shartnomasiga 
muvofiq. 
Millatlar  Ligasi  huzurida  avtonom  tashkilot  1946  yildan  boshlab  Birlashgan  Millatlar 
Tashkilotining  dastlabki  ixtisoslashtirilgan  muassasasi  bo`ldi.  Uning  eng  faol 
tashkilotchilardan  biri  va  birinchi  rahbari  (1919-1932  yillar)  -  Xalqaro  Mehnat 
Byurosining direktori  Al’bert  Toma siyosiy arbob  va  Frantsiya  xukumatida  vazir bo`lgan 
edi.  
 
1944  yilda  Xalqaro  Mehnat  Tashkiloti  tashkil  topganiga  25  yil  to`lganda  Xalqaro 
Mehnat  Koferentsiyasi  Filadel’fiyada  Deklaratsiya  qabul  qiladi,  unda  Ustav  bilan 
birgalikda tashkilotning maqsad va vazifalari belgilab beriladiki, ular hozirgi kungacha o`z 
ahamiyatini asosan saqlab kelmoqda. Ana shu maqsadlardan kelib chiqib, Xalqaro Mehnat 
Tashkilotining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:-ijtimoiy-mehnat muammolarini hal 
qilishga qaratilgan xalqaro siyosat va dasturlarni ishlab chiqish; 
-mazkur  siyosatni  amalga  oshirish  maqsadida  Konventsiyalar  va  Tavsiyalar  tarzida 
mehnat normalarini yaratish va qabul qilish;  
-ishtirok etuvchi mamlakatlarga ijtimoiy-mehnat muammolarini hal qilishda yordam 
(texnikaviy va boshqa hamkorlik) berish;  
-inson  huquqlarini  himoya  qilish  (mehnat  qilish  huquqi,  birlashish  huquqi, 
majburlovchi mehnatdan, kamsitishdan himoya qilish va shu kabilar); 
-mehnatkashlarning  turmush  darajasini  yaxshilash  uchun  kambag`allikka  qarshi 
kurash olib borish, ijtimoiy ta`minotni rivojlantirish;  
-mehnat sharoitlarini va ishlab chiqarish muhitini yaxshilash, xavfsizlik texnikasi va 
mehnat gigienasi dasturlarini ishlab chiqish, atrof muhitni muhofaza qilish va tiklash;  

---

 
207 
-mehnatkash 
va 
tadbirkorlar 
tashkilotlariga 
ularning 
ijtimoiy 
mehnat 
munosabatlarini  tartibga  solish  sohasida  xukumat  bilan  birga  olib  boradigan  ishlarida 
yordam berish;  
-mehnatkashlarning eng  nochor guruhlarini:  xotin-qizlar, yoshlar, nogironlar, keksa 
kishilar, kelgindi (mehnat) kishilarini muhofaza qilish chora-tadbirlarini ishlab chiqish. 
Shu  bilan  birga,  hozirgi  sharoitda  tashkilot  faoliyatining  ustivor  yo`nalishlarini 
belgilab olish zarurligi paydo bo`ldi. XMTning  keyingi  yillardagi  faoliyat dasturlarida bu