1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

Mehnat  taqsimoti  belgisi  bo’yicha  ish  o’rinlarining  ikki  turi-yakka  tartibdagi  va 
jamoa  ish o’rinlariga ajratiladi.  Yakka  tartibdagi ish o’rnida  har doim  bitta  ijrochi  xodim 
band  bo’ladi.  Jamoa  ish  o’rinlarida  mehnat  jarayonlari  bir  guruh  xodimlari  tomonidan 
amalga  oshiriladi  (masalan,  mehnatni  brigada  tarzida  tashkil  etganda,  yirik  mashina 
agregatlariga va apparatura tizimlariga va shu kabilarga xizmat ko’rsatganda).  
Xizmat  ko’rsatiladigan  asbob-uskunalar  soniga  qarab,  ish  o’rinlari  bir  stanokli 
yoki  ko’p  stanokli  bo’lishi  mumkin.  Ish  o’rinlari  barqarorlik  belgisiga  qarab  
tasniflanishi  mumkin:  ular  bitta  ish  o’rnida  joylashgan  va  jihozlangan  muhim  ish 
o’rinlariga  (masalan,  stanokchilar,  yig’uvchilar,  apparatchilarning  ish  o’rinlari)  makoda 
doimo  joyini  almashtirib  turadiga  ko’chma  ish  o’rinlari  (quruvchilar,  kon  ishchilari, 
avbatchi yoki ta’sirlovchi xodimlarning ish o’rinlari).  
Lekin,  ish  o’rinlari  qanchalik  xilma-xil  bo’lmasin,  ular  qanday  turkum  va 
guruhlarga bo’linmasin, ish o’rinlarini tashkil etish uchun umumiy, majburiy talablar ham 
mavjud.  Bu  talablarni  aynan  uchta  ibora:  ta’minlash,  rejalashtirish  va  xizmat  ko’rsatish 
degan  ibora  bilan  ifodalash  mumkin.  Ish  o’rnini  ta’minlash  deganda  unda  jamlangan 
mehnat vositalari: asosiy texnologik va yordamchi asbob-uskunalar texnologik va tashkiliy 
jihozlar  bilan  aloqa  va  signal  berish  vositalari,  mehnatni  muhofaza  qilish  va  xavfsizlik 
texnikasini  jami  tushuniladi.  Ish  o’rnini  rejalashtirish  deganda  ishlab  chiqarishning 
o’zaro bir-biri bilan  funktsional jihatdan bog’langan barcha  vositalari,  mehnat buyumlari 
va  xodimning  o’zi  uch  o’lchovli  makonda  maqsadga  muvofiq  joylashuvi  tushuniladi.