N. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova, X. Z. Ismatullayeva tikuv chilik

Tikuv mashinalarining sinflanishi.
Tikuvchilik sanoatida ko‘plab turdagi tikuv mashinalari ishlatiladi. 
Ular ishlab chiqarilgan zavodiga, tuzilishiga, bajaradigan ishiga qarab 
sinflarga bo‘linadi. Har bir zavod tikuv mashinasini o ‘z markasi 
bilan chiqaradi. Masalan PM Z — Podolsk mexanika zavodi, OZShM
- Orsha tikuv mashinalari zavodi. PZShO - Poltova tikuv asbob- 
uskunalari zavodi. RM Z - Rostov mexanika zavodi. KEM Z - Kiev 
eksperimental mexanika zavodi va h.k.z.
Tuzilishiga qarab raqamlar bilan konstruksiya nomeri yoziladi. 
97 kl, 297 kl, 397 kl, 597 kl.
Bunda oxirgi ikki raqami asosiy mashina sinfini bildirsa, birinchi 
raqami variantni bildiradi. Raqamlar yoniga harflar bilan shu sinfdagi 
mashinalarga qo‘shimcha mexanizmlar kiritilganligi belgilanadi: 97
— A kl, 97 — В kl.
Ba’zi maxsus mashinalarga bajariladigan ish nomi qisqartirib
35

---

yoziladi: SM -2 (sm etochnaya m ashina), VM-50 (vbishivalnaya 
mashina), bunda raqamlar konstruksiya nomerini bildiradi.
Bajariladigan ish turiga qarab tikuv mashinalari 9 xilga bo‘linadi:
1. T o‘g‘ri baxyaqator yurituvchi mashinalar
2. Bir nechta parallel baxyaqator yurituvchi mashinalar
3. Zanjir baxyaqator yurituvchi mashinalar
4. Siniq baxyaqator yurituvchi mashinalar
5. Yo'rma baxyaqator yurituvchi mashinalar
6. Yashirin baxyaqator yurituvchi mashinalar
7. Fum itura(tugm a, ilgak)chatadigan yarimavtomatlar
8. Petlya, puxtalama yo‘rmaydigan yarimavtomatlar
9. K iy im n in g k ic h ik d e ta lla rin i y ig ‘ib ishlov b e ra d ig an
yarimavtomatlar.
3.5.Tikuv mashinasining tuzilishi va asosiy mexanizmlari
Mashina deb foydali ish bajarish mexanizmiga aytiladi.
Mexanizm deb bir qancha detallarning o ‘zaro bogianishiga 
aytiladi.
Detal deb, m a’lum maqsad uchun ishlab chiqarilgan qattiq 
jismlarga aytiladi. Detallar ikkiga bo‘linadi:
1.Tipovoy (standart) detallar;
2. Maxsus detallar
Tipovov detal 
deb, mashinasozlikda standart ravishda ishlab 
chiqariladigan detallarga aytiladi. Bunday detallar mashinalaming 
turli qismlarida ishlatiladi, jum ladan, tikuv mashinasida u la r : boltlar 
, gaykalar, shaybalar, vtulkalar, vintlar bo ‘ladi.