Menejmentga kirish

 
Motivatsiyaning iqtisodiy va noiqtisodiy omillari 
 
Iqtisodiy 
motivlar 
Noiqtisodiy (tashkiliy va ma’naviy) omillar
 
Maqsadli 
motivlar 
Mehnatni boyitish 
motivlari 
Daxldorlikni oshirish 
omillari. 
1 
2 
3 
4 

ish haqi

tadbirkor lik 
foydasi 

turli imtiyoz va 
mukofotlar berish 
yoki

jarima

mukofotdan 
mahrum etish va 
h.k. 

xodimlar oldi-ga 
ular faoliyati-ni 
yuksaltiruvchi aniq va 
ravshan maqsadlarni 
qoʻyish

xodimlarning ish 
faoliyati doirasini 
kengaytirish 

xodimlar meh-natini 
boyitish; 

murakkab ish 
berish; 

yanada yuqoriroq 
bosqichdagi ish be-rish 
va h.k. 

Sotsial masalalarni 
echishda xodimlarga hal 
qiluvchi ovoz berish 

qarorlarni qabul qi-
lishda xodimlarni jalb qilish 

xodimlarga mas’-uliyat 
yuklash va vakolat berish va 
h.k. 
Motivatsiya-bu faqat mukofotlarni tarqatish emas. O`z xizmat vazifalarini 
bajara olmagan ¸ki mehnat intizomini buzgan xodimlarni adolatli jazolash ham 
ularni oʻz faoliyatlarini yaxshilashga undaydi. 
Qoʻyida nemis olimlari V. Zigert va L. Langlarning mehnatni tashkil qilish 
va uni motivlashtirish boʻyicha takliflarini keltiramiz: 

har bir harakat, ayniqsa mazkur harakatni bajarilishini talab qiluvchining 
harakati obdon oʻylangan boʻlishi kerak; 

kishilar mehnatidan zavq olishi kerak, ishi uchun javob berishi lozim, natija 
uchun birga kurashi darkor; 

har bir kishi oʻz ish joyida oʻzini nimaga qodir ekanligini koʻrsatgisi keladi; 

kishilarning oʻz ishlarini takomillashtirish toʻgʻrisidagi fikrlarini bilish lozim; 

kishilarni oʻzligini anglashga imkon berish kerak; 

maqsadga erishishga oʻz daxldorliligini his etgan xodim yanada koʻproq kuch 
bilan ishlashga, oʻzini koʻrsatishga harakat qiladi; 

yaxshi ishlaydigan kishilar ham moddiy ham ma’naviy tomondan tan olinishiga 
haqlidirlar; 

har bir xodimga barcha axborotlarga kira olish huquqi boʻlishi kerak, buning 
ustiga tez boʻlishi muhimdir; 

---

86 

xodimlarning ish faoliyati yoʻnalishini oʻzgartirish toʻgʻrisidagi qaror ularning 
ishtrokida, ularning tajribasi, bilimiga asoslangan holda qabul qilinishi kerak; 

oʻz oʻzini nazorat boʻlishi kerak; 

ish jara¸nida xodimlar yangi bilimlarni ola olishi lozim;

xodimlardan suvini siqib chiqarish emas, balki ularning tashabbuslarini qoʻllab 
quvvatlash darkor; 

xodimlar oʻz mehnatlarining sifati toʻgʻrisida axborotga ega boʻlishlari lozim; 

har bir xodim oʻz oʻziga imkoniyat boricha xoʻjayin, boshliq boʻlishi kerak: 

har bir kishi muvaffaqiyatga intiladi. 
Motivlashtirish nazariyasiga asoslanib uning turli modellari ishlab chiqilgan 
va amali¸tda qoʻllanib kelinmoqda. Ularning asosiylari qoʻyidagilardir:

oqilona (ratsional) model; 

insoniy munosabatlarni motivlashtirish modeli; 

kompleks motivlashtirish modeli. 
Oqilona (ratsional) model qoʻyidagi sxemaga ega. 
Bu erda kishilarni motivlashtirish uchun moliyaviy dastak mukofot va jazo 
qoʻllaniladi. Bu