Biologik faol moddalar texnologiyasi

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 
1. Bilogik faol moddalarni tozalash usullarini sanab o‗ting. 
2. Biotexnologik jarayonlarning oxirgi bosqichlari haqida ma‘lumot bering. 
3. Maxsulotlarni tozalashni o‗ziga xosliklari nimalardan iborat. 
4. Xujayralarni butunligini buzish usullarini aytib bering va xar bir usulning ustunligi va kamchiligini 
aytib bering. 
5. BFM larni tozalashda qo‗llanadigan usullar. 
6. Ajratish usullari va ularning klassifikatsiyasi. 
7. Ajratish usullarning ustunlik va kamchiliklari aytib bering. 
8. BFM larni birlamchi ajratib olish, tozalash va yuqori darajada tozalash usullarini tanlash mezonlari va 
prinsiplari nimdan iborat?. 
9. To‗liq tozalash sxemasini chizib bering. 
6 – MA‘RUZA 
DORI VOSITALARINI OLISH UCHUN QO‗LLANILADIGAN BIOOB‘EKT-
PRODUTSENTLARNI MUTAGENEZ VA SELEKSIYA USULLARI VOSITASIDA 
TAKOMILLASHTIRISH.
Ma‘ruza rejasi 
1. Bioob‘ektlar dorivor, profilaktik va diagnostik dori vositalarini ishlab chiqarishni 
bioob‘ekti sifatida.
1.1. Bioob‘ektlar klassifikatsiyasi. 
1.2. Dori vositalarini olish texnologiyalari. YAngi texnologiyalarning ustunliklari. 
1.3. Bioob‘ektlarni qo‗llash variantlari. 
1.4. Mukammalashtirish uchun bioob‘ekt hususiyatlari. 
2. Mikroorganizmlar seleksiyasi. 
3. Mutagenez va mutantlarni ajratib olish usullari. 
3.1. Klon kulturalari. 
3.2. Mutatsiya turlari. 
3.3. Mutantlar reversiyasi. 
3.4. Mutosintez, blok-mutantlar, mutosintonlar. 
4. Bioob‘ektlarni takomillashtirishda biotexnologlarning roli. 
Tayanch iboralar:
Biotexnologiya, biologik faol moddalar, mikroorganizmlar seleksiyasi, 
mutagenez. 
BIOOBEKTLAR KLASSIFIKATSIYASI 
Biotexnologik yo‗l bilan dori vositalarini olishda bioob‘ekt sifatida quyiadagilardan 
foydalanishimiz mumkin: 
- inson-donor: gomologik immunn plazmasini ishalab chiqarish uchun (antistafilokokk, qizamiqqa 
qarshi, transfuziya uchun eritrotsitar va leykotsitar massa va b.q.)
- hayvonlar (ot, kiyik, sigir, cho‗chqa, tovuq, quyon va b.q.): insulin, pankreatin, lizotsim, 
pantokrin, antitoksik zardoblar, virusli vaksinalar va b.q. ni sanoat miqyosida ishlab chiqarishda. 
- o‗simliklar; Bioob‘ekt sifatida turli xil o‗simliklarni ham qo‗llash mumkin. Masalan, terakning 
kurtaklari va bir yillik o‗simtalarini prostaglandinlarni ishlab chiqarish uchun xom ashyo xisoblanadi, 
qarag‗ay smolasi skipidar olish uchun, oqqarag‗ay smolasi balzamlar olish uchun, kamfora daraxti esa 
kamfora olishda qo‗llaniladi. 

---

44 
- mikroob‘ektlar:
Eukariotlar – bir hujayralilar, suv o‗tlari, zamburug‗lar, mog‗or zamburug‗i, achitqilar; 
Prokariotlar – aktinomitsetlar, bakteriyalar, ko‗k –yashil suv o‗tlari; 
Mikrobiotizimlar – fermentlar, protoplastlar. 
Prokariotlar – bakteriyalardan vitamin V12 (sianokobalamin) ishlab chiqarishda qo‗llaniladi. 
Prokariotы - bakterii kak bioob‘ektы ispolzuyutsya v proizvodstve vitamina sianokobalamina 
(vitamina V12 ). 
Mog‗or zamburug‗i hujayralaridan antibiotik ishlab chiqarishda, achitqi zamburug‗i 
hujayralaridan – ergosterin (vitamin D o‗tmishdoshi), betakarotin (vitamin A o‗tmishdoshi) ishlab 
chiqarishda qo‗llanib kelinadi. 
Bir so‗z bilan aytganda, dorivor vositalarni ishlab chiqarishda qo‗llaniladigan bioob‘ektlarga: 
-
O‗simlik va hayvon tabiatli makroorganizmlar kiradi; 
-
zamburug‗lar, bakteriyalar, viruslar, eukariot hujayralari kulturalari, funksional faolikka ega 
bo‗lgan (fermentlar, biokatalizatorlar) yoki informatsion (DNK, RNK) biologik makromolekulalar 
kiradi.