Biologik faol moddalar texnologiyasi

TRIPTOFANNING OLINISHI 
Triptofanning kimyoviyfermentativ usulida olinishi indol, ammiak va pirouzum kislotaning 
to‗g‗ri kondensatsiyalanishiga asoslangandir: 
Reaksiyani 
triptofanaza, 
gidrolaza, 
degidrogenaza, 
liaza, 
ligaza, 
izomerazalar 
bilan katalizlash 
mumkin.Fermentlar tabiatda keng tarqalgan.Ular 
E. coli, Bacillus albei, Proteus rettgeri 
bakteriyalarida aniqlangan va substratli spetsifiklikka ega.
L-triptofandan tashqari uning substrati sifatida
L-sistein, S-metil-sistein, R-xlor-L-alanin, L-
serin lar ham hizmat qilishi mumkin 
Triptofanni kimyoviy-enzimatik usulda olinishi natijasida aminokichlotani chiqishi 63 g/l ni 
tashkil etadi. 
 
Kimyoviy-fermentativ usul bilan 
L-asparagin kislotasi, L-alanin, L-glutamin, L-lizin, L-tirozin, 
L-triptofan, L-sistein, L-fenilalanin, L-metioninlar ham olinadi.Mikrobiologik usul bilan solishtirganda 
bu usul nisbatan spetsifikdir. Bunda aminokislotalar yot moddalardan va suyuqliklardan tozalashni 
talab etmaydi. Biroq xom ashyoni va fermentativ preparatlarni narxi bo‗yicha mikrobiologik usuldan 
ustunroqdir. 
Ushbu usul istiqbolli va tejamliroq hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda 60% ishlab chiqarilayotgan barcha yuqori darajada toza bo‗lgan aminokislotalar 
ushbu usulda olinadi.
Afzalligi – qayta ishlatilayotgan xom ashyo asosida aminokislotalarni olish imkoniyati. 
Mikrobiologik usulda aminokislotalarni olinish jarayonlarining o‗ziga xos jihati shundaki, boshqa 
biotexnologik ishlab chiqarishlar kabi to‗liq xolatda chiqindi mahsulotlarini ham qayta ishlatilishidir, 
bu o‗z navbatida ularning ko‗pchiligini chiqindisiz va ekologik toza texnologiyalarga aylantiradi. 

---

77 
Masalan: qimmatli ingredientlarni: oqsil, aminokislotalar qoldig‗i, vitaminlar, mineral tuzlar va 
mikroelementlarni o‗zida saqlagan mikroorganizm-produtsentlar cho‗kmasi va yuvindi suvlar 
quritiladi va qishloq ho‗jaligida oziqa preparatlari sifatida ishlatiladi.
Mikroorganizmlar hujayralarida lizin asparagin kislotasidan sintezlanadi va uchta aminokislota 
lizin, metionin va treonin biosintezning shoxlangan metabolizm yo‗lining so‗nggi maxsuloti 
hisoblanadi.
L-lizin produtsentlari – Brevibacterium flavum va Corynebacterium glutamicum – asparakinaza 
fermenti allosterik oqsil bo‗lib, L-treonin va L-lizinning ikkilamchi mahsulotlarining ingibirlanishiga 
nisbatan sezgir hisoblanadi. 
Ohirgi xolatda kultura muhitida biotin tanqisligi yuzaga keltiriladi (1-5 mkl/l), penitsillin 
qo‗shiladi (2-4 mkg/l), detergentlar (tvin-40 va tvin-60) yoki yuqori yog‗ kislotalari unumlari 
(palmitatlar, stearatlar) qo‗shiladi. 
Biotin xujayra membranasida fofsfolipidlar miqdorini nazorat etadi, penitsillin esa bakteriya 
hujayra devorini biosintezini buzadi, bu o‗z navbatida muhitga aminokislotalarni chiqishini 
kuchaytiradi. 
Uglerod manbai
- glyukoza, saxaroza va kam hollarda fruktoza va maltoza. 
Ozuqa muhitini tannarxini pasaytirish maqsadida uglerod manbai sifatida ikkilamchi xom 
ashyo qo‗llaniladi: lavlagi melassasi, sut zardobi, kraxmal gidrolizatlari. 
Bu jarayonni texnologiyasini takomillashtirish maqsadida sirka kislotasi (1,5 % gacha), propion 
kislotasi, metanol, etanol (1 % gacha) va parafinlar asosida yaratilgan arzon sintetik ozuqa muhitlari 
ishlab chiqilmoqda