Mavzu : Raqamli integral sxemalarning rusumlash va belgilash tizimlari. Takrorlagich va buferlar

---

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI 
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI QARSHI FILIALI 
 
Mavzu
: 
Raqamli integral sxemalarning rusumlash va belgilash 
tizimlari.Takrorlagich va buferlar
.
 
 
 
 
 
 
 
 
Tayyorladi: Ibodullayev O
Qabul qildi: ___________
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
QARSHI – 2022 
2-MUSTAQIL ISHI

---

Mavzu; 
Raqamli integral sxemalarning rusumlash va belgilash 
tizimlari.Takrorlagich va buferlar
. 

Reja: 
1
. 
Raqamli mantiqiy qurilmalarning tasniflanishi 
2. Integral sxemalarning asosiy tushunchasi 
3. Integral mikrosxemalarning klassifikatsiyasi 
Tayanch so’z va iboralar:
Elektronika, mikroelektronika, integral sxema, 
yarim o’tkazgich. 
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: dialogik yondoshuv, muammoli ta 
’lim. Blits-so ‘rov, munozara, o‘z-o ‘zini nazorat.
 
Raqamli mantiqiy qurilmalarning tasniflanishi 
Raqamli mikrosxemalar fan va texnikaning ixtiyoriy masalasini echa 
oladilar. Buning uchun raqamli mikrosxema asosidagi qurilmada, yechiladigan
masalaning dastlab berilganlari haqidagi ma’lumotlar, yechish algoritmi va
hisoblash natijalari faqat ikkita qiymat: 0 va 1 signallari koʻrinishida
ifodalanadi. Ikkilik raqamlari ketma-ketligi yordamida raqamli qurilmalarda
ixtiyoriy ma’lumolarni (raqamlar, matnlar, komandalar va h.k.) kodlash, saqlash 
va qayta ishlash mumkin. Shunday qilib, raqamli tizimlarda oʻzgaruvchan va 
oʻzgarmas (doimiy) kattaliklar raqamlar koʻrinishida ifodalanadi. Shuning
uchun ularda masalalar yechishning sonli usullari qoʻllaniladi.
Masala
yechishning sonli usuli – bu sonlar ustida bajariladigan arifmetik amallar
(operatsiyalar) ketma-ketligidir. 
Bu vaqtda raqamli qurilma faqat arifmetik amallarni emas, balki 
hisoblash jarayonlarini avtomatlashtirishga yordam beruvchi amallarni ham 
yechish imkoniga ega boʻlishi kerak. Mantiqiy amallar, boshqaruv amallari va bir 
qator boshqa amallar bularga misol boʻla oladi. 
Fan, texnika va ishlab chiqarishning axborotlarni qayta ishlash va 
oʻzgartirish uchun xizmat qiluvchi elektron qurilmalarni ishlab chiqish hamda 
tatbiq etish bilan shugʻullanuvchi sohasi elektronika deb ataladi. 
Elektron qurilmalarni tasniflashda axborotlarni toʻplash, uzatish va qabul
qilish usuli eng muhim belgilardan hisoblanadi. Elektron qurilmalar (EQ) 
analog va diskret (raqamli) qurilmalarga ajratiladi. 

---

Raqamli sxemotexnika qiymati boʻyicha kvantlangan elektr signallarni 
uzatish, qayta ishlash va qabul qilishga moʻljallangan diskret EQ (DEQ) larni
ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi. Kvantlash deb uzluksiz signalni uning
alohida nuqtalardagi qiymatlari bilan almashtirish jarayoniga aytiladi.
Natijada, DEQ lar signallarning bir-biridan keskin farqlanuvchi ikkita sath bilan 
ish koʻradi.
DEQ larning afzalliklari: qurilmada sochiluvchi quvvat kichikligi, 
elementlar parametrlari nobarqarorlikka nisbatan sust bogʻlanganligi, 
xalaqitbardoshligining yuqoriligi, axborot saqlash, uzatish va qayta ishlash
kanallarida bir turdagi elementlar qoʻllanishi, oʻz navbatida, yuqori 
ishonchlilik, kichik oʻlchamlilik va arzonlilikni ta’minlaydi.
Raqamli qurilmalar asosini ikkita Turgʻun (ochiq va berk) holatda ishlashi
mumkin boʻlgan tranzistorli elektron kalitlar tashkil etadi.
Sodda kalitlar asosida murakkabroq sxemalar: mantiqiy, bistabil, 
triggerli va boshqalar yaratiladi.