Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Гиёҳвандлик ва унинг зарарли оқибатлари 
 
Ёшлар орасида кучли ва оғир синетик гиёҳванд моддалар-кокаин ва ге-
роин кабиларга қизиқиш кучайиб бораётганлиги кузатилмоқди. 
Гиёҳвандлик қатор тизимли бузилишлар билан тавсифланади. Энг аввало, 
модда алмашинуви жараёнида қўпол ўзгаришлар рўй беради. Гиёҳванд мод-
далар инсон бош миясига таъсир этиб, унга ўрганиб қолишига олиб келади. Шу 
билан бирга, улар бош миянинг, муҳим ички аъзоларининг зарарланишига ҳам-
да иммунитетнинг пасайиб кетишига сабаб бўлади. Шахснинг салбий томонга 
ўзгариши-характернинг заифлашиши, хулқ-атвор бузилиши, масъулияцизлик, 
лоқайдлик, оилавий муносабатларнинг бузилиши, жиноятга қўл уриш, ўғирлик 
содир этиш кабилар гиёҳвандликка хос бўлган ҳолатдир. 
Ундан ташқари, мактаб ёки ўқув юртидаги умумий интизомнинг бузи-
лиши, ўқувчи ва талабалар ўзлаштиришининг пасайиши, гиёҳвандларга хос 
муҳит ғоясининг тарқалиши кабилар ҳам гиёҳвандлик иллатининг ёшлар муҳи-
тига кириб, келганлигини англатади. 
Тиббий томондан, гиёҳвандлик оқибатида гепатитлар, ВИЧ/ОИТС, жин-
сий йўл билан юқадиган касалликларнинг кўпайиш жараёнини кузатиш 
мумкин. 
Гиёҳванд модда қабул қилаётган бола, ўсмир қанчалик ёш бўлса, унинг 
шимчалик тез ва оғир ногиронликка чалиниши, ёки эрта ўлиб кетиши эҳтимоли 
шу қадар кўп бўлади. Шунинг ўзи, давлатнинг салоҳиятини пасайтирадиган 
омил ҳисобланади. 
Таъкидлаш жоизки, гиёҳвандликнинг асосий белгиси-соғайиш имко-
ниятининг йўқлигидир. Ушбу касаллик сурункали бўлиб, кутилмаган ҳар қан-
дай вақтда у қайталаниши мумкин. 
Гиёҳванд моддаларга ружу қўйиш ва бу моддаларни ноқонуний сотиш 
кўпчилик мамлакатларда фожиали даражага бориб қолган. 
Расмий ахборотлардан маълум бўлишича, гиёҳвандлик оқибатида ер 
юзасида ҳар куни минглаб одамлар ҳаётдан кўз юмаяптилар. 
«Оқ ажал» домига кўплаб ўсмирларнинг тушиб қолаётганлиги ташвишли 
ҳолдир. Барчага маълум бўлган гиёҳванд моддалардан ташқари, сўнгги 10 йил 
ичида психотроп наркотиклар (моддалар) қабул қилаётган гиёҳвандлар сони 
кўпайиб бормоқда. 
Инсон ҳаётиучун ўта хавфли боклган амфитаминлар, галлюциногенлар, 
ЛСД ва лизирин кислотасининг бошқа хосилалари шулар жумласидандир. 
«Наркотик» («гиёҳванд модда») нима дегани? Жаҳон соғлиқни сақлаш 
ташкилотининг таърифига кўра, тиббиётда қўлланилишидан қатъий назар, кайф 
ҳиссиётини туғдирадиган ва унга ружу қўйишга (ўрганишга) олиб келадиган 
ҳар қандай модда наркотик дейилади. Уни истеъмол қилиш ва кайфидан хузур-

---

213 
ланишни одат қилганларни «наркаманлар» дейишади. 
«Наркомания» атамаси грекча narke - тилдан қолиш, қотиб қолиш ва 
mania -ақлсизлик, ишқибозлик-сўзларидан таркиб топган бўлиб, жисмонан 
ҳамда руҳан гиёҳванд моддани қабул қилишга ишқибоз бўлиб қолиш - ружу 
қўйиш ва оқибатда оғир асоратларга олиб келадиган касалликка айтилади.