V-modul. O‘tkinchi jarayonlar 23-mavzu. O‘tkinchi jarayonlar haqida tushuncha

ERKIN REJIM QAQIDA TUSHUNCHA. 
 
Ammo o`tkinchi tok i, 
ТУРГ
i
âa 
ЭРК
i
tashkil etuvchilardan iborat: 
к
р
э
г
р
ту
i
i
i


Unda 1-tenglamadan 2- tenglamani ayrib:

---





dt
i
c
dt
di
L
ri
эрк
эрк
эрк
1
0 (3) 
yoki 
0
U
U
U
эрк
С
эрк
L
эрк
r



Erkintebranishlarkommutatsiyapaytidazanjirdagienergiyajamlovchielementlarningt
ashkita’sirgabo`lganreaksiyasinatijasidapaydobo`ladi. 
Xuddishunday: 
U
U
U
тург
г
эрк
г
r


U
U
U
тург
L
эрк
L
L


U
U
U
тург
C
эрк
C
C


O`tkinchi protsess ifodasini olamiz, buning uchun (3) ni quyidagi ko`rinishga 
keltirib olamiz: 
0
2
2



LC
i
dt
di
L
r
dt
i
d
эрк
эрк
эрк
LC
ва
L
r
2
1
2
0




;


dt
di
belgilab, xarakteristik tenglamaga o`tamiz: 

2
+2

+
2
0

=0 
uning ildizlari esa
2
0
2
2
1








,
Shunday qilib, bir jinsli differensial tenglamaning umumiy yechimi : 
t
t
эрк
е
А
е
А
i
2
1
2
1




bo`ladi: 
bunda:
2
1
ваА
А
– kommutatsiya qonunlarining chegaraviy (boshlang`ich)
shartlaridan kelib chiqadigan integrallash doimiylari 

1
va

2
– so`nish koeffisientlari. 
O`tkinchi jarayonni hisoblashning klassik usuli. 

---

Erkin tokning o`zgarish qonunini 
)
t
(
i
к
р
э
xarakteristik tenglamaning ildizlari 

1
,

2 
ning qiymati va xarakteriga bog`liq Ammo 
)
t
(
i
к
р
э
funksiya doimo t 


da 
nolgacha so`nuvchi egri chiziq bilan ifodalanadi. Zanjirning k- tarmog`idagi 
o`tkinchi tok n – tartibli differensial tenglama bilan ifodalanadi: 










k
k
k
k
n
k
n
n
n
k
n
n
)
t
(
i
a
dt
di
a
dt
i
d
a
...
dt
i
d
a
dt
i
d
a
0
1
2
2
2
1
1
1
u xolda erkin tok quyidagicha bo`ladi: 
nt
kn
t
k
t
к
kэрк
e
A
...
e
A
е
А
i







2
1
2
1
Zanjirdagi o`tkinchi protsesslarni qisoblashning differensial tenglamalarini analiz 
qilishga asoslangan usul klassik usul deyiladi. 
Tok erkin tashkil etuvchisining yoki, oddiy qilib aytganda,erkin tokning 
o`zgarish va so`nish tezligining qonuni toshqi ta’sirning miqdori va xarakteriga 
bog`liq bo`lmay, zanjir parametrlariga bog`likdir. Bu qonunni va undan kelib 
chiqadigan mikdorlarni aniqlash uchun berilgan zanjirning differensial muvozanat 
tenglamasi tuzilgan va yechilgan bo`lishi kerak. 
Sinov savollari. 
1.
Elektr zanjiridagi o`tkinchi jarayon nima? 
2.
Kommutatsiyaning birinchi qonunini tushuntiring? 
3.
Kommutatsiyaning ikkinchi qonunini tushuntiring?