Volume ǀ issue ǀ

ǀ
ISSUE 4 
ǀ
2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
19 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
хатти
-
ҳаракатини кузатиш учун муайян харажатларни амалга оширади.
Принципал томонидан ҳеч қандай харажатлар қилинмаган тақдирда ҳам 
агент унинг манфаатлари йўлида ҳаракат қиладиган ҳолатга амалиётда эришиб 
бўлмайди. Аксарият ҳолатларда агент
-
принципал муносабатлари кузатиш учун 
фойдали 
харажатларнинг 
мавжудлиги 
ҳамда 
агент 
ва 
принципал 
манфаатларининг яқинлаштирилиши билан тавсифланади. Лекин шунга қарамай, 
агент томонидан қабул қилинадиган қарорлар принципалнинг манфаатларига 
тўлиқ мос келмайди, бу «қолдиқ йўқотишлар»
тушунчасининг пайдо бўлишига 
олиб келади. Қолдиқ йўқотишлар умумий йўқотишларнинг принципал томонидан 
амалга оширилган ҳимоявий ҳаракатлар натижасида йўқолиб кетмайдиган 
қисмини ўзида намоён этади.
Принципалнинг харажатлари ҳам неоклассик таҳлил предмети ҳисобланади
. 
Албатта, принципал нуқтаи назаридан кузатиш харажатларини кўпайтириш ва 
манфаатларни яқинлаштириш харажатлар эришиладиган самарага қараганда кам 
бўлган ҳолларда маъно касб этади, аксарият ҳолатларда эса бундай харажатлар 
оптимуми «қолдиқ йўқотишлар»нинг муайян ҳажми мавжуд бўладиган миқдорда 
бўлади.
Принципал ва агент манфаатларининг бир
-
бирига мос келмаслиги 
натижасида принципал учун фойдалилик йўқотилишининг пулдаги эквиваленти 
агентлик харажатларини ўзида намоён этади. Улар таркибида қуйидагиларни 
ажратиш мумкин:
1.
Агентни кузатиш харажатлари.
[2] 
2.
Агент ва принципал манфаатларини яқинлаштириш харажатлари.
3.
Қолдиқ
йўқотишлар.
Агентлик харажатлари икки ёки ундан кўп томон иштирок этадиган 
биргаликдаги иқтисодий фаолиятнинг ҳар қандай вазиятида юзага келади. Шу 
тариқа таърифланадиган агентлик харажатлари жамоа аъзоларини кузатиш ва 
оппортунистик хатти
-
ҳаракат муаммолари контекстида катта аҳамиятга эга.
[3] 
Акциядорлар билан менежмент ўртасидаги муносабатлар соф агентлик 
муносабатларини тушунишга йўналтирилган бўлса, тарқоқ мулк таркибига эга 
бўлган замонавий очиқ корпорацияда назорат қилиш ва мулкни тақсимлаш 
масалалари агентлик муносабатларининг умумий муаммоси билан узвий боғлиқ. 
Қуйида замонавий корпорацияга хос бўлган агентлик харажатлари қандай қилиб 
акциядорлик капиталини шакллантириши кўрсатилади.
Яна 
бир 
бор 
агент
-
принципал 
муносабатлари 
муаммосининг 
универсаллигини таъкидлаш лозим. Агентни қандай қилиб фақат принципалнинг 
фойдалилигини кўпайтириш мақсадида ҳаракат қилишга мажбурлаш вазифаси

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2