javob:
Ф = 1256𝐿𝑚.
4-mashq.
1.To`lqin uzunligi 300m elektromagnit to`lqinda tovush tebranishlarining bir
davri davomida necha marta tebranish ro`y beradi? Tovush tebranishlarining
chastotasi 10kHz. (javob: 100).
1.B-n:
formula
𝜆
𝑒
= 300𝑚
𝑇
𝑒
=
𝜆
𝑒
𝑐
- elektromagnit to`lqin tebranish davri
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑇
𝑡
=
1
𝜈
𝑡
- tovush to`lqinining tebranish davri
𝜈
𝑡
= 10𝑘𝐻𝑧 = 10
4
𝐻𝑧
𝑁 =
𝑇
𝑡
𝑇
𝑒
;
𝑁 =
𝑐
𝜆
𝑒
𝜈
𝑡
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑁−?
𝑁 =
3∙10
8𝑚
𝑠
300𝑚∙10
4
𝐻𝑧
= 100
javob:
𝑁 = 100
.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
146
2. Agar radiolokatordan obyektga yuborilgan signal
400𝜇𝑠
dan so`ng qaytib
kelsa, obyekt radiolokatordan qanday masofada joylashgan? (javob:30km).
2.B-n:
formula
𝑡 = 400𝜇𝑠 = 4 ∙ 10
−4
𝑠
𝑆 =
𝑐𝑡
2𝑁
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish
𝑁 = 2
𝑆 =
3∙10
8𝑚
𝑠
∙4∙10
−4
𝑠
2∙2
= 30000𝑚 = 30𝑘𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑆−?
javob:
𝑆 = 30𝑘𝑚 .
3. Elektromagnit to`lqinning tebranish chastotasi 15MHz. Elektromagnit to`lqin
o`zining elektr va magnit vektorlari tebranishining 30 davriga teng
vaqt oralig`ida qanday masofaga tarqaladi? (Javobi:600 m).
3.B-n:
formula
𝜈 = 15𝑀𝐻𝑧 = 15 ∙ 10
6
𝐻𝑧
Dastlab bitta davrga to`g`ri kelgan to`lqin
𝑛 = 30𝑇
uzunligini
𝜆 =
𝑐
𝜈
formuladan topib olamiz:
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑆−?
yechish
𝜆 =
3∙10
8𝑚
𝑠
15∙10
6
𝐻𝑧
= 20𝑚
Demak, 30 ta davrga teng vaqt oralig`da
𝜆 = 20𝑚 ∙ 30 = 600𝑚
masofaga tarqaladi.
javob:3.1-rasm;
𝜆 = 600𝑚
.
4. Fazoda tebranish chastotasi 5 Hz bo`lgan to`lqin 3 m/s tezlik bilan
tarqalmoqda. Bir chiziq bo`ylab bir-biridan 20 sm uzoqlikda yotgan ikki
nuqtaning fazalar farqini toping. (Javobi: 120°).
4.B-n:
formula
𝜗 = 3
𝑚
𝑠
∆𝜑 =
2𝜋𝜈∆𝑠
𝜗
∆𝑠 = 20𝑠𝑚 = 0,2𝑚
yechish
𝜈 = 5𝐻𝑧
∆𝜑 =
2∙3,14∙5𝐻𝑧∙0,2𝑚
3
𝑚
𝑠
= 2,093𝑟𝑎𝑑
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝜑−?
∆𝜑 =
2,093𝑟𝑎𝑑∙180°
𝜋
=
2,093𝑟𝑎𝑑∙180°
3,14𝑟𝑎𝑑
= 119,9°
javob:
∆𝜑 ≈ 120°
.
5. Induktiv g`altakda 1,2s da tok kuchi 2A ga o`zgarganda 0,4 mV induksiya
EYuk hosil bo`ladi. Agar tebranish konturidagi havo kondensatori
plastinkalarining yuzi 50 sm
2
, plastinalar orasidagi masofa 3 mm bo`lsa, ushbu
tebranish konturi qanday to`lqin uzunligiga moslangan? (Javobi: 112 m).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
147
5.B-n:
formula
∆𝑡 = 1,2𝑠
𝜆 = 2𝜋𝑐√𝐿𝐶
;
𝐶 =
𝜀
0
𝜀𝑆
𝑑
; 𝐿 =
ℇ∙∆𝑡
∆𝐼
∆𝐼 = 2𝐴
yechish
ℇ = 0,4𝑚𝑉 = 0,4 ∙ 10
−3
𝑉
𝐶 =
8,85∙10
−12 𝐶
2
𝑁∙𝑚2
∙1∙ 50∙10
−4
𝑚
2
3∙10
−3
𝑚
=
𝑆 = 50𝑠𝑚
2
= 50 ∙ 10
−4
𝑚
2
= 147,5 ∙ 10
−13
𝐹
𝑑 = 3𝑚𝑚 = 3 ∙ 10
−3
𝑚
𝐿 =
0,4∙10
−3
𝑉 ∙1,2𝑠
2𝐴
= 0,24 ∙ 10
−3
𝐻
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝜆 = 2 ∙ 3,14 ∙ 3 ∙ 10
8
∙ √0,24 ∙ 10
−3
∙ 147,5 ∙ 10
−13
=
𝜀
0
= 8,85 ∙ 10
−12 𝐶
2
𝑁∙𝑚
2
= 112𝑚
𝜀 = 1
javob:
𝜆 = 112𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜆−?
6. Tebranish konturi induktivligi 1 mH bo`lgan g`altak hamda sig`imlari
500pF va 200pF bo`lgan va bir-biriga ketma-ket ulangan kondensatorlardan
iborat. Tebranish konturi qanday to`lqin uzunligiga moslangan? (Javobi:
712 m)
6.B-n:
formula
𝐿 = 1𝑚𝐻 = 1 ∙ 10
−3
𝐻
𝜆 = 2𝜋𝑐√𝐿𝐶 ; 𝐶 =
𝐶
1
𝐶
2
𝐶
1
+𝐶
2
𝐶
1
= 500𝑝𝐹 = 5 ∙ 10
−10
𝐹
yechish
𝐶
2
= 200𝑝𝐹 = 2 ∙ 10
−10
𝐹
𝐶 =
5∙10
−10
𝐹∙2∙10
−10
𝐹
5∙10
−10
𝐹+2∙10
−10
𝐹
=
1∙10
−9
7
𝐹
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝜆 = 2 ∙ 3,14 ∙ 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∙ √
1∙10
−3
𝐻∙1∙10
−9
𝐹
7
=
= 712𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜆−?
javob:
𝜆 = 712𝑚
.
7. Vakuumda to`lqin uzunligi 0,76μm bo`lgan yorug`lik nuri bilan suvning
nur sindirish ko`rsatkichi o`lchanganda 1,329 ga teng bo`ldi, to`lqin uzunligi
0,4 μm bo`lgan yorug`lik nuri bilan suvning nur sindirish ko`rsatkichi
o`lchanganda esa 1,344 ga teng bo`ldi. Bu nurlarning suvdagi tezliklarini
aniqlang.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
148
7.B-n:
formula
𝜆
1
= 0,76𝜇𝑚 = 0,76 ∙ 10
−6
𝑚
𝜗
1
=
𝜆
1
𝜈
1
𝑛
1
=
𝑐
𝑛
1
;
𝜗
2
=
𝜆
2
𝜈
2
𝑛
2
=
𝑐
𝑛
2
𝑛
1
= 1,329
yechish
𝜆
2
= 0,4𝜇𝑚 = 0,4 ∙ 10
−6
𝑚
𝜗
1
=
3∙10
8𝑚
𝑠
1,329
= 2,2573363 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑛
2
= 1,344
𝜗
2
=
3∙10
8𝑚
𝑠
1,344
= 2,2321428 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
𝜗
1
≈ 2,26 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝜗
2
≈ 2,23 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗
1
−? 𝜗
2
−?
8. Qizil nurning suvdagi to`lqin uzunligi, yashil nurning havodagi to`lqin
uzunligiga teng. Agar suv qizil nur bilan yoritilgan bo`lsa, suv tagidan
qaragan odam qanday nurni ko`radi?
8.Javob:Suv qizil nur bilan yoritilganda , suv tagidan qaragan odam qizil nurni
ko`radi. Chunki Suvda nurning faqat to`lqin uuznligi o`zgaradi, chastotasi esa
avvalgiday qoladi. Qizil ko`rinishi yorug`likning to`lqin uzunligiga emas balki
chastotasiga bog`liqdir.
Javob: qizil ko`rinadi.
9. Nima sababdan qishning havo ochiq kunlarida daraxtlarning soyasi
havorangda ko`rinadi?
9.Javob: Qishning havo ochiq kunlarida daraxtlarning soyasidagi harorat
normadagidan past bo`lganligi uchun, yorug`lik nurining to`lqin uzunliklari bu
joylarda
𝜆 = 510 − 480nm
atrofida bo`ladi, shuning uchun havorang
ko`rinadi.
10. Interferensiya hodisasi ikkita kogerent S
1
va S
2
manbalardan chiqqan
yorug`lik vositasida ekranda kuzatilmoqda. agar: a) yorug`lik manbalari
orasidagi masofani o`zgartirmagan holda ekrandan uzoqlashtirilsa; B) ekran
bilan ular orasidagi masofani o`zgartirmagan holda manbalarni bir-biriga
yaqinlashtirilsa; D) manbalardan chiqayotgan yorug`lik to`lqin uzunligi
kamaytirilsa, interferension manzara qanday o`zgaradi?
11. Ikkita kogerent to`lqin uchrashganda bir-birini susaytirishi mumkin.
Bu to`lqinlarning energiyasi qayoqqa “yo`qoladi”?
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
149
12. To`lqin uzunligi λ bo`lgan yorug`lik, davri d bo`lgan difraksion panjaraga
α burchak ostida tushmoqda. Bunday hol uchun difraksiya formulasi
qanday bo`ladi? (Javobi: d(sin φ – sinα) =k λ).
13. Bir-biridan 30 mm masofada joylashgan ikkita kogerent manbadan to`lqin
uzunligi 5·10
–7
m bo`lgan yorug`lik chiqmoqda. Ekran ularning har biridan bir
xil 4 m masofada joylashgan. Birinchi manba ro`parasida joylashgan nuqtada
ikkala manbadan kelgan nurlar uchrashganda nima kuzatiladi? (Javobi: max.).
13.1-rasm.
13.B-n:
𝑑 = 30𝑚𝑚 = 0,03𝑚
𝜆 = 5 ∙ 10
−7
𝑚
𝑂𝐶
1
= 𝑂𝐶
2
= 4𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑐𝑜𝑠𝛼−?
formula
𝑐𝑜𝑠𝛼 = 𝑐𝑜𝑠 (
2𝜋
𝜆
∙ ∆𝑙)
; ∆𝑙 = 𝑂𝐶
2
− 𝑂𝐶
1
= 0
yechish
𝑐𝑜𝑠𝛼 = 𝑐𝑜𝑠 (
2𝜋
5∙10
−7
𝑚
∙ 0) = 1
javob: nurlar bir birini kuchaytiradi maksimum kuzatiladi.
14. Yorug`lik kuchi 200 kd bo`lgan elektr lampochkadan chiqqan
yorug`lik ishchi yuzaga 45° burchak ostida tushib,
141𝑙𝑥
yoritilganlikni
hosil
qiladi. Yorug`lik manbayi stoldan qanday balandlikda joylashgan?
(Javobi:
0,7 m.).
14.B-n:
formula
𝐼 = 200𝑘𝑑
𝐸 =
𝐼
𝑅
2
𝑐𝑜𝑠𝛼 ;
ℎ = 𝑅 = √
𝐼
𝐸
𝑐𝑜𝑠𝛼
;
𝑐𝑜𝑠45° =
√2
2
𝛼 = 45°
yechish
𝐸 = 141𝑙𝑥
ℎ = √
200𝑘𝑑
141 𝑙𝑥
∙
√2
2
= 1𝑚
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑅−?
javob:
ℎ = 1𝑚
.
15. Quyoshning gorizontdan balandligi 30° dan 45° ga ortdi.
Yer
sirtining
yoritilganligi necha marta o`zgardi? (Javobi: 1,4.).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
150
15.B-n: formula
𝛼
1
= 30°
𝐸
2
𝐸
1
=
𝐸
0
𝑐𝑜𝑠𝛼
2
𝐸
0
𝑐𝑜𝑠𝛼
1
𝛼
2
= 45°
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝐸
2
𝐸
1
−?
16. Elektr yoritgich radiusi 10sm, yorug`lik kuchi 100kd bo`lgan shardan iborat.
Manbaning to`la yorug`lik oqimini toping.
(Javobi: 1,6 klm.).
16.B-n:
formula
𝑅 = 10𝑠𝑚 = 0,1𝑚
𝐼 =
Ф
∆Ω
; ∆Ω =
4𝜋𝑅
2
𝑅
2
= 4𝜋 ;
Ф = 𝐼∆Ω = 4𝜋𝐼
𝐼 = 100𝑘𝑑
yechish
Ф = 4 ∙ 3,14𝑠𝑡 ∙ 100𝑘𝑑 = 1256𝑙𝑚 ≈ 1,3𝑘𝑙𝑚
Do'stlaringiz bilan baham: |