n
ning yorug`likning
vakuumdagi tarqalish tezligi
c
va muhitdagi tarqalish tezligi
𝜗
bilan bog`liqligi
:
𝜗 =
𝑐
𝑛
; 𝜆 =
𝑐
𝜈
;
𝜗
1
𝜗
2
=
𝑛
2
𝑛
1
;
𝜗
1
𝜗
2
=
𝜆
1
𝜆
2
13. Prizmadan oq yorug`lik o`tganda spektrga ajralishi qanday
hodisa tufayli ro`y beradi?
A) yorug`lik interferensiyasi; B) yorug`likning qaytishi;
C) yorug`lik difraksiyasi;
D) yorug`lik dispersiyasi.
13.Javob: Oq yorug`likning prizmadan o`tib, yettita rangga ajralishi:
qizil, zarg`aldoq, sariq, yashil, zangori, ko`k va binafsha; yoki nur sindirish
ko`rsatkichining yorug`lik to`lqin uzunligiga bog`liqligi dispersiya deyiladi.
14.
𝑘𝑑
𝑚
2
−
birlik bilan qanday fizik kattalik o`lchanadi?
A) yorug`lik kuchi; B) nur intensivligi;
C) yoritilganlik;
D) ravshanlik.
14.Javob:
[𝐵] =
𝐼
∆𝑆
= 1
𝑘𝑑
𝑚
2
= 1𝑛𝑡 (𝑛𝑖𝑡) −
ravshanlik o`lchov birligi.
15. Panjara doimiysi 1,1 μm bo`lgan difraksion panjaraga to`lqin uzunligi
0,5 μm bo`lgan yassi monoxromatik to`lqin normal tushmoqda.
Kuzatish mumkin bo`lgan maksimumlar sonini toping.
A) 4;
B) 5;
C) 7; D) 9.
15.B-n:
formula
𝑑 = 1,1𝜇𝑚 = 1,1 ∙ 10
−6
𝑚
𝑁
𝑚𝑎𝑥
= 2 [
𝑑
𝜆
] + 1
𝜆 = 0,5𝜇𝑚 = 0,5 ∙ 10
−6
𝑚
yechish
𝑁
𝑚𝑎𝑥
= 2 ∙ [
1,1∙10
−6
𝑚
0,5∙10
−6
𝑚
] + 1 = 5,4 ≈ 5
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑁
𝑚𝑎𝑥
−?
javob:
𝑁
𝑚𝑎𝑥
= 5
16. Oq rang hosil qilish uchun qanday ranglarni kombinatsiyalab
qo`shish kerak?
A) qizil, yashil va zangori;
B) qizil, yashil va sariq;
C) binafsha, yashil va zangori; D) havorang, yashil va zangori.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
155
16. Javob: 1807-yilda ingliz fizigi Tomas Yung qizil, yashil va zangori
rang larni kombinatsiyalab, oq rangni olish mumkinligini ko`rsatgan.
17. Zangori rangni hosil qilish uchun qanday ranglarni o`zaro
kombinatsiyalab qo`shish kerak?
A) qizil, yashil va ko`k; B) qizil, yashil va sariq;
C) binafsha, yashil va havorang;
D) hech qaysi rangni qo`shib zangori rangni hosil qilib bo`lmaydi.
17. Javob:
Qizil, yashil va zangori ranglarni Yung birlamchi nurlar deb ataydi.
Shu birinchi ranglarning birortasini boshqa hech qanday ranglarning
kombinatsiyasidan olish mumkin emas.
18. Yuzi 5 sm
2
bo`lgan sirtga 0,02 lm yorug`lik oqimi perpendikular
tushmoqda. Sirtning yoritilganligi qancha?
A)
20 𝑙𝑥
; B)
30 𝑙𝑥
;
C)
40 𝑙𝑥
; D)
50 𝑙𝑥
.
18.B-n:
formula
𝑆 = 5𝑠𝑚
2
= 5 ∙ 10
−4
𝑚
2
𝐸 =
Ф
𝑆
Ф = 0,02𝑙𝑚
yechish
𝛼 = 90°
𝐸 =
0,02 𝑙𝑚
5∙10
−4
𝑚
2
= 40 𝑙𝑥
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝐸−?
19. Qizil rang bilan zangori rang qo`shilganda qanday rang hosil
bo`ladi?
A) qoramtir
; B) sariq; C) havorang; D) ko`k.
19.Javob: Qizil rang bilan zangori rang qo`shilganda qoramtir rang hosil
bo`ladi.
20. Qizil va yashil rang qo`shilganda qanday rang hosil bo`ladi?
A) qoramtir;
B) sariq;
C) havorang; D) ko`k.
20.Javob: Qizil va yashil rang qo`shilganda sariq rang hosil bo`ladi.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
156
V BOB. NISBIYLIK NAZARIYASI ASOSLARI.
𝑢 =
𝜗
1
+𝜗
2
1+
𝜗1𝜗2
𝑐2
−
Nisbiylik nazariyasidagi tezliklarni qo`shish
relyativistik qonuni;
𝑡 =
𝑡
0
√1−
𝜗2
𝑐2
−
harakatlanayotgan kosmik kemadagi vaqt;
𝜗 = 𝑐 ∙ √1 −
1
𝑛
2
−
Vaqtni n marta ortirish uchun tezlik;
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
−
uzunlik qonuni;
𝑉 = 𝑉
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
−
hajm qonuni;
𝜗 = 𝑐 ∙ √1 −
1
𝑛
2
−
jismning hajmini n marta qisqartirish uchun tezlik;
𝑛 =
𝑉
0
𝑉
−
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
𝜗
1
+𝜗
2
1+
𝜗1𝜗2
𝑐2
−
harakat yo`nalishi qarama – qarshi bo`lgan nisbiy tezlik;
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
𝜗
1
−𝜗
2
1−
𝜗1𝜗2
𝑐2
−
harakat yo`nalishi bir xil bo`lgan nisbiy tezlik;
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
−
massani tezlikka bog`liqlik qonuni;
𝐸
0
= 𝑚
0
𝑐
2
−
tinchlikdagi energiya;
𝑊 =
𝑚
0
𝑐
2
√1−
𝜗2
𝑐2
−
energiya va massaning bog`liqlik qonuni;
𝑊 = 𝑚
0
𝑐
2
+ 𝑇 −
energiya va massaning bog`liqlik qonuni;
𝑊 = 𝑚
0
𝑐
2
+
𝑚
0
𝜗
2
2
−
energiya va massaning bog`liqlik qonuni;
𝑊 = 𝑚
0
(𝑐
2
+
𝜗
2
2
) −
energiya va massaning bog`liqlik qonuni;
𝐸 = 𝑚
0
𝑐
2
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1) −
energiya va massaning bog`liqlik qonuni;
𝐸 = ∆𝑚𝑐
2
−
massa defekti;
∆𝑚 =
𝐸
𝑐
2
−
massa defekti;
𝑃 =
𝑚
0
𝑐
√1−
𝜗2
𝑐2
−
impuls;
𝜌 =
𝜌
0
1−
𝜗2
𝑐2
−
zichlik;
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
157
𝜗 = 𝑐 ∙ √1 −
1
𝑛
;
𝑛 =
𝜌
𝜌
0
−
zichlikni n marta ortirish uchun tezlik;
∆𝑚 =
∆𝐸
𝑐
2
−
massa defekti;
∆𝑚 =
𝑚𝑔ℎ
𝑐
2
−
h balandlikka ko`tarilgan m massali jism massasining ortishi;
∆𝑚 =
𝑘𝑥
2
2𝑐
2
−
deformatsiyalangan prujina massasining ortishi;
∆𝑚 =
𝑄
𝑐
2
−
jismga Q issiqlik berilganda jism massasining ortishi;
∆𝑚 =
𝑚𝑐
𝑖𝑠𝑠𝑖𝑞
∆𝑇
𝑐
2
−
temperatura
∆𝑇
ga ortgan jismning massasini ortishi;
𝑚
0
−
jismning tinchlikdagi massasi;
𝑢 −
umumiy tezlik;
𝑡
0
−
harakatlanayotgan kosmik kemadagi vaqt;
𝑙 −
uzunlik;
𝑉 −
hajm;
𝐸
0
−
tinchlikdagi energiya;
𝑊 −
to`liq energiya;
𝐸 −
kinetik energiya;
∆𝑚 −
massa defekti;
𝑃 −
impuls;
𝜌 −
zichlik;
𝑘 –
prujina bikrligi;
∆𝐸 −
energiyaning o`zgarishi;
𝑄 −
issiqliq miqdori;
𝑐
𝑖𝑠𝑠𝑖𝑞
−
jismning solishtirma issiqlik sig`imi;
𝑐 −
yorug`likning vakuumdagi tezligi;
1 𝑦𝑜𝑟𝑢𝑔
′
𝑙𝑖𝑘 𝑦𝑖𝑙𝑖 = 9,46728 ∙ 10
15
𝑘𝑚
1𝑒𝑉 = 1,6 ∙ 10
19
𝐽
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
158
Masala yechish namunasi
1. Ikkita kosmik kema Yerdan qarama-qarshi tomonga harakat qilmoqda
va ularning har birining Yerga nisbatan tezligi 0,5 c ga teng. Birinchi
kemaning ikkinchi kemaga nisbatan tezligi qanday?
1.B-n:
formula
𝜗
1
= 0,5𝑐
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
𝜗
1
−𝜗
2
1−
𝜗1𝜗2
𝑐2
𝜗
2
= −0,5𝑐
yechish
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
0,5𝑐−(−0,5𝑐)
1−
0,5𝑐 ∙ (−0,5𝑐)
𝑐2
=
𝑐
1,25
= 0,8𝑐
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗
𝑛𝑖𝑠
−?
javob:
𝜗
𝑛𝑖𝑠
= 0,8𝑐
.
2. Harakatdagi jism uzunligining relyativistik qisqarishi harakatning qaysi
nisbiy tezligida 25% ni tashkil qiladi?
2.B-n: formula
𝑙
0
−𝑙
𝑙
0
= 25% = 0,25
𝑙
0
= 𝑙√1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝑙
0
−𝑙
𝑙
0
= 0,25 ; 𝑙 = 0,75𝑙
0
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
yechish
𝑙
0
𝑙
=
1
0,75
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
1
0,5625
= 1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝜗
2
= 𝑐
2
[1 − (0,75)
2
] ; 𝜗 = 𝑐√1 − (0,75)
2
= 𝑐√0,43 = 0,66𝑐
javob:
𝜗 = 0,66𝑐 .
3.
Myuon(my
mezon)
atmosferaning
yuqoriqismida
paydo
bo`lib
parchalangunga qadar
𝜗 = 0,995𝑐
tezlik bilan harakatlanib
𝑙 = 6𝑘𝑚
uchdi.1)
Myuonning parchalangungacha o`tgan
𝑙
0
yo`l uzunligini; 2) Yerdan
kuzatilgandagi myuonning parchalangungacha yashash vaqtini;3) Myuonning
hususiy yashash vaqtini toping.
3.B-n: formula
𝜗 = 0,995𝑐
𝑙
0
= 𝑙√1 −
𝜗
2
𝑐
2
; ∆𝑡 =
𝑙
𝜗
; ∆𝑡
0
=
𝑙
0
𝜗
𝑙 = 6𝑘𝑚
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑙
0
−?
𝑙
0
= 6 ∙ 10
3
𝑚 ∙ √1 −
(0,995𝑐)
2
𝑐
2
= 599𝑚
∆𝑡−? ∆𝑡
0
−?
∆𝑡 =
6∙10
3
𝑚
0,995𝑐
=
6∙10
3
𝑚
2,985∙10
8𝑚
𝑠
= 2 ∙ 10
−5
𝑠 = 20𝜇𝑠
∆𝑡
0
=
599𝑚
0,995𝑐
=
599𝑚
2,985∙10
8𝑚
𝑠
= 200,6 ∙ 10
−8
𝑠 = 2𝜇𝑠
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
159
4. Agar nostabil zarra 0,9c tezlik bilan harakatlansa, uning yashash vaqti
(qo`zg`almay turgan kuzatuvchiga nisbatan) qanchaga ortadi?
4.B-n:
formula
𝜗 = 0,9𝑐
𝜏 =
𝜏
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝜏
𝜏
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝜏
𝜏
0
−?
formula
𝜏
𝜏
0
=
1
√1−
(0,9𝑐 )2
𝑐2
= 2,29
; javob:
𝜏
𝜏
0
= 2,29 .
5.Ikkita kosmik raketa 0,5c tezlik bilan bir biriga tomon harakatlanmoqda.
Raketalarning nisbiy tezliklarini 1) klassik mexanika qonunlariga asosan; 2)
Nisbiylik nazariyasidagi tezliklarni qo`shish usullarida hisoblang.
5.B-n:
formula
𝜗
1
= 𝜗
2
= 0,5𝑐
𝜗
𝑘.𝑚
= 𝜗
1
+ 𝜗
2
; 𝑢
𝑛𝑖𝑠
=
𝜗
1
+𝜗
2
1+
𝜗1𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
yechish
𝑢
𝑘.𝑚
−? ; 𝑢
𝑛𝑖𝑠
−?
𝑢
𝑘.𝑚
= 0,5𝑐 + 0,5𝑐 = 𝑐
𝑢
𝑛𝑖𝑠
=
0,5𝑐+0,5𝑐
1+
0,5𝑐 ∙ 0,5𝑐
𝑐2
=
𝑐
1+0,25
0,8𝑐
javob:
𝑢
𝑘.𝑚
= 𝑐 ; 𝑢
𝑛𝑖𝑠
= 0,8𝑐 .
6. Zarracha impulsi uning tinchlikdagi impulsidan 3 marta katta bo`lishi uchun
qanday tezlik bilan harakatlanishi kerak?
6.B-n: formula
𝑛 = 3
𝜗 = 𝑐 ∙ √1 −
1
𝑛
2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
yechish
𝜗 = 𝑐√1 −
1
3
2
= 𝑐√0,88 = 0,9428𝑐
javob:
𝜗 = 0,9428𝑐
.
7. Kosmik nurlar tarkibidagi mezon yorug`lik tezligining 95% ni tashkil
qiluvchi tezlikda harakat qilmoqda. Mezon «xususiy vaqti»ning bir sekundiga
yerdan kuzatuvchi soatining qancha vaqt oralig`i mos keladi?
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
160
7.B-n:
formula
𝜗 = 0,95𝑐
𝜏 =
𝜏
0
√1−
𝜗2
𝑐2
𝜏
0
= 1𝑠
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜏−?
𝜏 =
1𝑠
√1−
(0,95𝑐)2
𝑐2
=
1𝑠
0,31
= 3,2𝑠
javob:
𝜏 = 3,2𝑠 .
5-mashq.
1. Qaysi biri ko`p energiyaga ega: 1 kg suv (E
1
), 1 kg ko`mir (E
2
) yoki
1 kg benzin (E
3
)? (Javobi: E
1
= E
2
= E
3
).
1.B-n:
formula
𝑚 = 𝑚
1
= 𝑚
2
= 𝑚
3
= 1𝑘𝑔
𝐸 = 𝑚𝑐
2
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish
𝐸 = 1𝑘𝑔 ∙ (3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
)
2
= 9 ∙ 10
16
𝐽
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝐸
1
−? ; 𝐸
2
−? ; 𝐸
3
−?
javob:
𝐸
1
= 𝐸
2
= 𝐸
3
= 9 ∙ 10
16
𝐽
2. m massali ko`mir qanday energiyaga ega (c – yorug`lik tezligi, λ –
solishtirma erish issiqligi, q– solishtirma yonish issiqligi). (Javobi: mc
2
).
2.B-n:
𝑚 , 𝑐, 𝑞 , 𝜆 𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑄−?
3. 0,6c tezlik bilan harakatlanayotgan zarraning kinetik energiyasi uning
tinchlikdagi energiyasidan necha marta kichik? (Javobi: 4 marta).
3.B-n:
formula
𝜗 = 0,6𝑐
𝐸 = 𝑚
0
𝑐
2
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1) ; 𝐸 = 𝐸
0
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1)
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝐸
0
𝐸
−?
𝐸
𝐸
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
161
yechish
𝐸
𝐸
0
=
1
√1−
(0,6𝑐)2
𝑐2
− 1 =
√𝑐
2
√𝑐
2
−0,36𝑐
2
− 1 =
𝑐
√0,64𝑐
2
− 1 =
𝑐
0,8𝑐
− 1 = 0,25
𝐸
𝐸
0
= 0,25
;
𝐸
0
𝐸
=
1
0,25
= 4
javob:
𝐸
0
𝐸
=
1
0,25
= 4
.
4. Zarraning tezligi qanday bo`lganda uning kinetik energiyasi uning
tinchlikdagi energiyasidan 2 marta katta? (Javobi:
2√2
3
𝑐
).
4.B-n:
formula
𝐸 = 2𝐸
0
𝐸 = 𝑚
0
𝑐
2
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1) (1) ;
𝐸 = 𝐸
0
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1)
(2)
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
(2) tenglamadan
𝜗
tezlikni topamiz
yechish
𝐸
𝐸
0
= 2
;
𝐸
𝐸
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1
;
2 + 1 =
√𝑐
2
√𝑐
2
−𝜗
2
;
√𝑐
2
− 𝜗
2
=
𝑐
3
;
𝑐
2
− 𝜗
2
=
𝑐
2
9
;
𝜗
2
= 𝑐
2
−
𝑐
2
9
; 𝜗
2
=
9𝑐
2
−𝑐
2
9
;
𝜗
2
=
8𝑐
2
9
𝜗 = √
8𝑐
2
9
=
2√2
3
𝑐
; javob:
𝜗 =
2√2
3
𝑐
.
5. Elastiklik koeffitsiyenti 20 kN/m bo`lgan prujina 30sm ga
cho`zilsa, uning massasi qanchaga ortadi? (Javobi: 1·10
–14
kg).
5.B-n:
formula
𝑘 = 20
𝑘𝑁
𝑚
= 20 ∙ 10
3 𝑁
𝑚
∆𝑚 =
𝑘𝑥
2
2𝑐
2
𝑥 = 30𝑠𝑚 = 30 ∙ 10
−2
𝑚
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∆𝑚 =
20∙10
3𝑁
𝑚
∙(30∙10
−2
𝑚)
2
2∙(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
= 1 ∙ 10
−14
𝑘𝑔
javob:
∆𝑚 = 1 ∙ 10
−14
𝑘𝑔
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑚−?
6. 1 kg suvning temperaturasi 81 K ga orttirilsa, uning massasi qanchaga
ortadi (kg)? (Javobi: 3,78·10
–12
kg).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
162
6.B-n:
formula
𝑚 = 1𝑘𝑔
∆𝑚 =
𝑚𝑐
𝑖𝑠𝑠𝑖𝑞
∆𝑇
𝑐
2
∆𝑇 = 81𝐾
yechish
𝑐
𝑖𝑠𝑠𝑖𝑞
= 4200
𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
∆𝑚 =
1𝑘𝑔 ∙ 4200
𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
∙81𝐾
(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
= 3,78 ∙ 10
−12
𝑘𝑔
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
javob:
∆𝑚 = 3,78 ∙ 10
−12
𝑘𝑔 .
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑚−?
7. Massasi 20 kg bo`lgan azot doimiy bosimda 0°C dan 200°C gacha
qizdirildi. Azotning massasi qanchaga ortgan? Azotning doimiy
bosimdagi issiqlik sig`imi
𝑐
𝑁
= 1,05
𝑘𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
(Javobi: 4,7·10
–8
gr).
7.B-n:
formula
𝑚 = 20𝑘𝑔
∆𝑚 =
𝑚𝑐
𝑖𝑠𝑠𝑖𝑞
∆𝑇
𝑐
2
; ∆𝑇 = 𝑇
2
− 𝑇
1
𝑡
1
= 0℃
𝑇
1
= 273𝐾 ; 𝑇
2
= 473𝐾
𝑡
2
= 200℃
yechish
𝑐
𝑁
= 1,05
𝑘𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
= 1050
𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
∆𝑇 = 473𝐾 − 273𝐾 = 200𝐾
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∆𝑚 =
20𝑘𝑔 ∙ 1050
𝐽
𝑘𝑔∙𝐾
∙ 200𝐾
(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
= 4,7 ∙ 10
−8
𝑔
javob:
∆𝑚 = 4,7 ∙ 10
−8
𝑔
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑚−?
8.Quyoshning nurlanishi 3,78·10
26
W.1 s da Quyosh nurlanish natijasida
qancha (kg) massa yo`qotadi? (Javobi: 4,3 · 10
9
kg).
8.B-n:
formula
𝐸 = 3,78 ∙ 10
26
𝑊
∆𝑚 =
𝐸
𝑐
2
𝑡 = 1𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∆𝑚 =
3,78∙10
26
𝑊
(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
= 4,3 ∙ 10
9
𝑘𝑔
javob:
∆𝑚 = 4,3 ∙ 10
9
𝑘𝑔
.
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑚−?
9. Jism 0,89c tezlik bilan harakatlanmoqda. Uning zichligi tinch holatiga
nisbatan qanday o`zgaradi? (Javobi: 5 marta ortadi).
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
163
9.B-n:
formula
𝜗 = 0,89𝑐
𝜌 =
𝜌
0
1−
𝜗2
𝑐2
;
𝜌
𝜌
0
=
𝑐
2
𝑐
2
−𝜗
2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝜌
𝜌
0
−?
yechish
𝜌
𝜌
0
=
𝑐
2
𝑐
2
−(0,89𝑐)
2
=
𝑐
2
𝑐
2
−0,79𝑐
2
=
𝑐
2
0,2𝑐
2
=
1
0,2
= 5 ; 𝜌 = 5𝜌
0
javob:
𝜌 = 5𝜌
0
.
10. Myuon (myu mezon) atmosferaning yuqori qatlamlarida paydo bo`lib,
parchalanishga qadar 5 km ga uchib boradi. Agar uning xususiy yashash vaqti
2μs bo`lsa, u qanday tezlik bilan harakatlangan?
(Javobi: 0,99 c).
10.B-n:
formula
𝑙 = 5𝑘𝑚 = 5 ∙ 10
3
𝑚
𝑙
0
= 𝑙√1 −
𝜗
2
𝑐
2
; ∆𝑡 =
𝑙
𝜗
; ∆𝑡
0
=
𝑙
0
𝜗
∆𝑡
0
= 2𝜇𝑠 = 2 ∙ 10
−6
𝑠
∆𝑡
0
=
𝑙√1−
𝜗2
𝑐2
𝜗
; (
∆𝑡
0
𝑙
)
2
=
𝑐
2
−𝜗
2
𝑐
2
𝜗
2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
𝜗 =
𝑐
√1+(
∆𝑡0𝑐
𝑙
)
2
yechish
𝜗 =
𝑐
√1+(
2∙10−6𝑠∙3∙108𝑠
5∙103𝑚
)
2
=
𝑐
√1,0144
=
𝑐
1,007
= 0,99𝑐
javob:
𝜗 = 0,99𝑐
.
11. Agar kometaning “ko`rinma” uzunligi uning xususiy uzunligi
(𝑙
0
)
dan
√2
marta kam bo`lsa, kometaning kuzatuvchiga nisbatan tezligini aniqlang.
(Javobi
:
√2
2
𝑐 ≈ 0,71𝑐
).
11.B-n:
formula
𝑙 =
𝑙
0
√2
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝑙
𝑙
0
=
1
√2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
yechish
𝑙
𝑙
0
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
1
√2
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
1
2
= 1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝜗
2
𝑐
2
= 1 −
1
2
=
1
2
𝜗
2
=
𝑐
2
2
; √ 𝜗
2
= √
𝑐
2
2
; 𝜗 =
1
√2
𝑐 ; 𝜗 =
√2
2
𝑐 =
1,41
2
𝑐 ≈ 0,71𝑐
javob:
𝜗 =
√2
2
𝑐 ≈ 0,71𝑐 .
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
164
12. Agar proton 240000 km/s tezlik bilan harakatlanayotgan bo`lsa,
uning massasi tinchlikdagi massasidan necha marta katta? c = 300000 km/s.
(Javobi:
𝑚
𝑚
0
≈ 1, 67
marta).
12.B-n: formula
𝜗 = 240000
𝑘𝑚
𝑠
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
0
=
𝑐
√𝑐
2
−𝜗
2
𝑐 = 3 ∙ 10
5 𝑘𝑚
𝑠
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑠ℎ 𝑘:
𝑚
𝑚
0
−?
𝜗 = 240000
𝑘𝑚
𝑠
= 2,4 ∙ 10
5 𝑘𝑚
𝑠
𝑚
𝑚
0
=
3∙10
5𝑘𝑚
𝑠
√(3∙10
5𝑘𝑚
𝑠
)
2
−(2,4∙10
5𝑘𝑚
𝑠
)
2
=
3∙10
5𝑘𝑚
𝑠
√3,24∙10
10𝑘𝑚
2
𝑐2
=
3∙10
5𝑘𝑚
𝑠
1,8∙10
5𝑘𝑚
𝑠
≈ 1,67
javob:
𝑚
𝑚
0
≈ 1,67
.
13. s Sterjen
𝜗
tezlik bilan K–sanoq sistemasiga nisbatan harakatlanmoqda.
Tezlikning qanday qiymatida shu sanoq sistemasida uning uzunligi xususiy
uzunligidan 0,5 % ga kam bo`ladi? (Javobi:
𝜗
≈ 3 · 10
7
m/s).
13.B-n:
formula
𝑙
𝑙
0
= 99,5% = 0,995
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝑙
𝑙
0
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑐
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
0,995 = √1 −
𝜗
2
𝑐
2
; 0,99 = 1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝜗
2
𝑐
2
= 1 − 0,99 = 0,0099
;
𝜗 = 𝑐√0,0099 = 0,29 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
≈ 3 ∙ 10
7 𝑚
𝑠
javob:
𝜗 ≈ 3 ∙ 10
7 𝑚
𝑠
.
14. Agar τ
0
= 5s vaqtda K –sanoq sistemasida harakatlanayotgan soat ∆t = 0,1s
ga kech qolsa, u qanday tezlik bilan harakatlangan?
(Javob:
𝜗
= 0,2 c).
14.B-n: formula
𝜏
0
= 5𝑠
𝜏 =
𝜏
0
√1−
𝜗2
𝑐2
; 𝜏 = 𝜏
0
+ ∆𝑡 = 5𝑠 + 0,1𝑠 = 5,1𝑠
∆𝑡 = 0,1𝑠
𝜏
0
𝜏
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
yechish
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
165
5𝑠
5,1𝑠
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
; 0,98 = √1 −
𝜗
2
𝑐
2
; 0,96 = 1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝜗
2
𝑐
2
= 1 − 0,96 = 0,04 ; 𝜗 = √0,04𝑐
2
= 0,2𝑐
;
javob:
𝜗 = 0,2𝑐 .
15. Zarraning relyativistik impulsi nyuton (mumtoz) impulsdan 2 marta
katta bo`lsa, zarraning tezligini aniqlang. (Javobi:
𝜗 =
√3
2
𝑐
).
15.B-n:
formula
𝑃
𝑃
0
= 2
𝑃 =
𝑚
0
𝑐
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑃
𝑃
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
; 2 = √
𝑐
2
𝑐
2
−𝜗
2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
4 =
𝑐
2
𝑐
2
−𝜗
2
; 𝑐
2
− 𝜗
2
=
𝑐
2
4
; 𝜗
2
= 𝑐
2
−
𝑐
2
4
=
3𝑐
2
4
𝜗 = √
3𝑐
2
4
=
√3
2
𝑐
; javob:
𝜗 =
√3
2
𝑐
.
16. Zarraning kinetik energiyasi uning tinchlikdagi energiyasiga teng
bo`lgan holdagi tezligi topilsin. (Javobi:
𝜗 =
√3
2
𝑐
).
16.B-n: formula
𝐸 = 𝐸
0
𝐸 = 𝐸
0
(
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1) ;
𝐸
𝐸
0
= 1 ; 1 =
1
√1−
𝜗2
𝑐2
− 1
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
2 = √
𝑐
2
𝑐
2
−𝜗
2
; 4 =
𝑐
2
𝑐
2
−𝜗
2
; 𝑐
2
− 𝜗
2
=
𝑐
2
4
𝜗
2
= 𝑐
2
−
𝑐
2
4
=
4𝑐
2
−𝑐
2
4
=
3𝑐
2
4
; 𝜗 = √
3𝑐
2
4
=
√3
2
𝑐 .
javob:
𝜗 =
√3
2
𝑐
.
17. Tezlatgich elektronga 4,08·10
6
eV energiya beradi. Elektronning
tezligi va massasini aniqlang. (Javobi:
𝜗
≈ 0,98c,
𝑚 = 9𝑚
0
).
17.B-n:
formula
∆𝐸 = 4,08 ∙ 10
6
𝑒𝑉 = 6,528 ∙ 10
−13
𝐽
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐𝑐
𝑚
0
= 9,1 ∙ 10
−31
𝑘𝑔
∆𝑚 = 𝑚 − 𝑚
0
;
𝑚 =
𝐸
𝑐
2
+ 𝑚
0
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
yechish:
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−? 𝑚−?
𝑚 =
6,528∙10
−13
𝐽
(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
+ 9,11 ∙ 10
−31
𝑘𝑔 = 72,5 ∙ 10
−31
+ 9,11 ∙ 10
−31
𝑘𝑔 =
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
166
= 81,61 ∙ 10
−31
𝑘𝑔
;
𝑚
𝑚
0
=
81,61∙10
−31
𝑘𝑔
9,11∙10
−31
𝑘𝑔
= 8,95 ≈ 9 ; 𝑚 = 9𝑚
0
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
0
𝑚
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
1
9
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
1
81
= 1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝜗
2
𝑐
2
= 1 −
1
81
= 0,987 ; 𝜗 = √0,987𝑐
2
≈ 0,99𝑐
javob:
𝜗 ≈ 0,99𝑐 ; 𝑚 = 9𝑚
0
.
V BOBNI YAKUNLASH YUZASIDAN TEST SAVOLLARI
1. Agar sterjenning tinch holdagi uzunligi 1 m bo`lsa, 0,6 c tezlik bilan
harakatlanayotgan sterjenning uzunligi nimaga teng?
A) 80 sm;
B) 84 sm; C) 89 sm; D) 90 sm.
1.B-n:
formula
𝑙
0
= 1𝑚
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
𝜗 = 0,6𝑐
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑙−?
𝑙 = 1𝑚 ∙ √1 −
(0,6𝑐)
2
𝑐
2
= 1𝑚 ∙ √1 − 0,36 = 0,8𝑚 = 80𝑠𝑚
2. Harakat yo`nalishida jismning uzunligi necha foizga kamayadi, agar
uning tezligi 2,4·10
8
m/s bo`lsa?
A) 80;
B) 60;
C) 40; D) 30.
2.B-n:
formula
𝜗 = 2,4 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝑙
𝑙
0
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
∙ 100%
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑙
𝑙
0
(%)−?
𝑙
𝑙
0
= √1 −
(2,4∙10
8
)
2
(3∙10
8
)
2
∙ 100% = √0,36 ∙ 100% =
= 0,6 ∙ 100% = 60%
;
javob:
𝑙
𝑙
0
(%) = 60%
.
3. Jismning bo`ylama o`lchami 20 % ga kamaygan bo`lsa, u qanday
tezlikda harakatlangan? c – yorug`likning vakuumdagi tezligi.
A) 0,2 c;
B) 0,6 c;
C) 0,4 c; D) 0,7 c.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
167
3.B-n:
formula
𝑙
𝑙
0
= 80% = 0,8
𝑙 = 𝑙
0
√1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝑙
𝑙
0
= √1 −
𝜗
2
𝑐
2
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
0,8 = √1 −
𝜗
2
𝑐
2
; 0,64 = 1 −
𝜗
2
𝑐
2
;
𝜗
2
𝑐
2
= 1 − 64 = 0,36
;
𝜗 = √0,36𝑐
2
= 0,6𝑐
; javob:
𝜗 = 0,6𝑐 .
4. Yerga nisbatan 0,99c tezlik bilan harakatlanayotgan uchar yulduzda
qancha vaqt o`tadi? Bu paytda Yerda 70 yil o`tgan?
A) 10 soat; B) 1 yil;
C) 10 yil;
D) 20 yil.
4.B-n:
formula
𝜗 = 0,99𝑐
∆𝑡 =
∆𝑡
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
∆𝑡
0
= ∆𝑡√1 −
𝜗
2
𝑐
2
∆𝑡 = 70𝑦𝑖𝑙
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑡
0
−?
∆𝑡
0
= 70𝑦𝑖𝑙 ∙ √1 −
(0,99𝑐)
2
𝑐
2
= 70𝑦𝑖𝑙 ∙ √0,0199 = 70𝑦𝑖𝑙 ∙ 0,141 = 9,87𝑦𝑖𝑙
javob:
∆𝑡
0
≈ 10𝑦𝑖𝑙
.
5. Agar elektron 0,87c tezlik bilan harakatlanayotgan bo`lsa, uning
massasi tinchlikdagi massasidan necha marta katta bo`ladi?
A) 2;
B) 2,5; C) 0,4; D) 0,5.
5.B-n:
formula
𝜗 = 0,87𝑐
𝑚
𝑚
𝑒
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑚
𝑚
𝑒
−?
yechish
𝑚
𝑚
𝑒
=
1
√
1−
(
0,87𝑐
)
2
𝑐2
=
1
√
1− 0,7569
=
1
√
0,2431
=
1
0,493
≈ 2
javob:
𝑚 ≈ 2𝑚
𝑒
.
6. Agar proton 0,8 c tezlikkacha tezlashtirilsa, uning massasi nimaga
teng? m
0
= 1a.m.b
A) 2,6 a.m.b;
B) 1,7 a.m.b;
C) 1,9 a.m.b; D) 1,4 a.m.b.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
168
6.B-n:
formula
𝜗 = 0,8𝑐
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑚
0
= 1𝑚. 𝑎. 𝑏
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑚−?
𝑚 =
1𝑎.𝑚.𝑏
√1−
(0,8𝑐)2
𝑐2
=
1𝑎.𝑚.𝑏
√1− 0,64
=
1𝑎.𝑚.𝑏
√0,36
=
1𝑎.𝑚.𝑏
0,6
= 1,66𝑎. 𝑚. 𝑏
javob:
𝑚 ≈ 1,7𝑎. 𝑚. 𝑏
.
7. Agar elektronning tezligi 0,6c ga teng bo`lsa, uning massasi qanday
o`zgaradi?
A) 1,5 marta ortadi; B) o`zgarmaydi;
C) 1,2 marta ortadi;
D) 3 marta ortadi.
7.B-n:
formula
𝜗 = 0,6𝑐
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
2
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑚
𝑚
0
−?
𝑚
𝑚
0
=
1
√1−
(
0,6𝑐
)
2
𝑐2
=
1
√0,64
=
1
0,8
= 1,25
javob:
𝑚 ≈ 1,2𝑚
0
.
8.
0,6 c
tezlik
bilan
harakatlanayotgan
elektronning
massasi
tinchlikdagi massasidan qancha marta katta bo`ladi?
A) 6; B) 3; C) 2,4;
D) 1,25.
7.B-n:
formula
𝜗 = 0,6𝑐
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
2
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑚
𝑚
0
−?
𝑚
𝑚
0
=
1
√1−
(
0,6𝑐
)
2
𝑐2
=
1
√0,64
=
1
0,8
= 1,25
javob:
𝑚
𝑚
0
= 1,25 .
9. Ikkita zarra bir-biriga 5 c/8 tezlik bilan harakatlanmoqda. Ularning
nisbiy tezliklari nimaga teng?
A) 0,5 c; B) 0,6 c; C) 0,7 c;
D) 0,9 c.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
169
9.B-n:
formula
𝜗
1
=
5𝑐
8
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
𝜗
1
−𝜗
2
1−
𝜗1𝜗2
𝑐2
𝜗
2
= −
5𝑐
8
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗
𝑛𝑖𝑠
−?
𝜗
𝑛𝑖𝑠
=
5𝑐
8
− (−
5𝑐
8
)
1−
5𝑐
8 ∙ (−
5𝑐
8 )
𝑐2
=
10𝑐
8
1+
25
64
=
10𝑐
8
∙64
64+25
=
80𝑐
89
= 0,89𝑐
javob:
𝜗
𝑛𝑖𝑠
≈ 0,9𝑐
.
10. Zarraning tinchlikdagi massasi
𝑚
0
. Uning 0,6c tezlikdagi massasini
aniqlang.
A) 1,83
𝑚
0
; B) 1,67
𝑚
0
;
C) 1,25
𝑚
0
;
D) 2,78
𝑚
0
.
10.B-n:
formula
𝜗 = 0,6𝑐
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝑚−?
𝑚 =
𝑚
0
√1−
(
0,6𝑐
)
2
𝑐2
=
𝑚
0
√0,64
=
𝑚
0
0,8
= 1,25𝑚
0
javob:
𝑚 = 1,25𝑚
0
.
11. 1,8·10
8
m/s tezlik bilan harakatlanayotgan zarraning massasi uning
tinchlikdagi massasidan necha foizga ko`p?
A) 60; B) 54; C) 36;
D) 25.
10.B-n:
formula
𝜗 = 1,8 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
0
∙ 100% − 𝑚
0
∙ 100%
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘:
𝑚
𝑚
0
(%)−?
𝑚
𝑚
0
=
1
√1−
(1,8∙108𝑚
𝑠 )
2
(3∙108𝑚
𝑠 )
2
=
1
√0,64
=
1
0,8
= 1,25
1,25 ∙ 100% − 1 ∙ 100% = 25%
12. Zarraning qanday tezligida uning harakatdagi massasi uning
tinchlikdagi massasidan 40 % ga ko`p bo`ladi?
A) 0,4 c; B) 0,6 c; C) 0,64 c;
D) 0,7 c.
I M P U L S. 10-11-F I Z I K A . 2 0 1 8. QO`LLANMADAN NUSXA KO`CHIRIB SOTISH MAN QILINADI.
170
12.B-n:
formula
𝑚
𝑚
0
= 1,4
𝑚 =
𝑚
0
√1−
𝜗2
𝑐2
;
𝑚
𝑚
0
=
1
√1−
𝜗2
𝑐2
yechish
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: 𝜗−?
1,4 =
1
√1−
𝜗2
𝑐2
; √1 −
𝜗
2
𝑐
2
=
1
1,4
= 0,714
1 −
𝜗
2
𝑐
2
= 0,51 ;
𝜗
2
𝑐
2
= 1 − 0,51 = 0,489 ; 𝜗 = √0,489𝑐
2
= 0,699𝑐
javob:
𝜗 ≈ 0,7𝑐
.
13. Qaysi biri ko`p energiyaga ega: 1 kg suv (E
1
), 1 kg ko`mir (E
2
) yoki
1 kg benzin (E
3
)?
A) E
1
2
3
;
B) E
1
=E
2
=E
3
;
C) E
1
3
2
; D) E
1
2
=E
3
.
14. m massali ko`mir qanday energiyaga ega (c-yorug`lik tezligi,
λ – solish tirma erish issiqligi, q – solishtirma yonish issiqligi).
A) mc
2
; B)
mq;
C) mc
2
/2 ; D) mλ.
15. 0,6c tezlik bilan harakatlanayotgan zarraning kinetik energiyasi
uning tinchlikdagi energiyasidan necha marta kichik?
A) 2; B) 3;
C) 3,6;
D) 4.
16. Quyoshning nurlanishi 3,78·10
26
W. 1s da Quyosh nurlanish natijasida
qancha (kg) massa yo`qotadi?
A) 22·10
11
B) 4,3·10
9
;
C) 1,7·10
8
; D) 1,5·10
10
.
16.B-n:
formula
𝐸 = 3,78 ∙ 10
26
𝑊
∆𝑚 =
𝐸
𝑐
2
𝑡 = 1𝑠
yechish
𝑐 = 3 ∙ 10
8 𝑚
𝑠
∆𝑚 =
3,78∙10
26
𝑊
(3∙10
8𝑚
𝑠
)
2
= 4,3 ∙ 10
9
𝑘𝑔
𝑡𝑜𝑝𝑖𝑠ℎ 𝑘: ∆𝑚−?
javob:
∆𝑚 = 4,3 ∙ 10
9
𝑘𝑔
.
Do'stlaringiz bilan baham: |