1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Savdo summasini qaytarib berish (Cash returns) 
Savdo summasini qaytarib berish BTL tadbirlaridan hisoblanib, yakuniy 
iste’molchiga harid summasining ma’lum foizini qaytarib berilishi bilan izohlanadi. 
Bunday promo-aksiyalar nafaqat bir tovarga, balki bir nechta tovarlarga 
nisbatan ham qo‘llashga qulay. Savdo summasini qaytarib berish oziq-ovqat tovarlari 

---

111 
bilan savdo qiluvchi magazinlar uchun samarali hisoblanib, bir necha turdagi 
tovarlarni harid qilgan iste’molchilarga shu zahotiyoq umumiy summadan ma’lum 
foizi qaytarib beriladi. 
Masalan, aloqa kompaniyalari tomonidan abonentlarga hisob balansini ma’lum 
summaga to‘ldirganda, ularga ushbu summaning oldindan belgilangan foizi qaytarib 
beriladi, yoki balansiga qo‘shib beriladi. Ayrim firmalar tomonidan avtomobil ehtiyot 
qismlari sotilganda harid summasining ma’lum foizi yoqilg‘i quyish uchun chek 
tariqasida qaytarib beriladi.
 
Kuponlar 
Kupon (Couponing) – iste’molchilarni rag‘batlantirishga qaratilgan promo-
aksiya hisoblanib, kelgusida firma tovarlarini ma’lum chegirmalar bilan sotib olish 
imkoniyatini yaratadi. Kuponlar odatda narx chegirmalari bilan bir xil bo‘lib, 
faqatgina narx chegirmalari kuponlar taqdim etilganda qo‘llaniladi. Kupon-aksiyalar 
muntazam ravishda takomillashib bormoqda. Kuponlarning eng samarali usullari 
ularni pochta orqali jo‘natish, jurnallarda chop etish, mahsulotlar o‘ramiga 
joylashtirish, elektron tijoratda promo-kodlar taqdim etish kabilardir [27,111]. 
WOM 
(word-of mouth) 
– mish-mish 
Kishilar o‘rtasidagi norasmiy aloqalar, o‘zaro suhbatlar ham sotishni 
rag‘batlantirish vositasi bo‘lishi mumkin. 
WOM 
turizm va mehmonxona biznesida 
WOM sotishni rag‘batlantirishning samarali usuli sanaladi. Turistik reklama, pochta 
jo‘natmalari, PR aksiyalarida ma’lumotlarning bo‘rttirib ko‘rsatilishi mijozlarda 
ularga bo‘lgan ishonchning pasayishiga sabab bo‘ladi. Teleko‘rsatuvlar, radio orqali 
eshittiriladigan xabarlar ham iste’molchilarni yetarli darajada qiziqtirmaydi.