Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 143 
Munis tomonidan yozilgan bu asar odatdagi afsonaviy rivoyatdan boshlanib to 
1825-yilgacha Xorazmda sodir bo‗lgan tarixiy voqealarni o‗z ichiga oladi. Munis o‗z 
asarini Sharq tarixchilarining va yozuvchilarining an‗anasiga muvofiq hamd va na‗t 
boshlaydi. So‗ngra o‗z hayoti hamda asarning yozilish tarixi haqida qisqacha 
ma‗lumot berib, bevosita Xorazm tarixini yozishga kirishadi. Asar muqaddima, besh 
bob va xotimadan iborat: 
I.
Odam Atodan Nuh payg‗ambar avlodigacha boplgan hodisalar haqida; 
II.
Yofasdan Qo‗ng‗irot sho‗basigacha bo‗lgan mo‗g‗ul hukmdorlari haqida; 
III.
Qurlos avlodiga mansub podshohlar davrida sodir bo‗lgan voqealar haqida; 
IV.
Eltuzarxonning ota-bobolari haqida; 
V.
Eltuzarxonning tug‗ilishidan boshlab, bu asarning uozilib tamom bo‗lishiga 
qadar sodir bo‗lgan voqealar haqida. 
Xotimada esa u davrda yashagan olimlar, avliyolar, amirlar, beklar, shoirlar, 
donishmandlar , hunarmandlar va boshqalar haqida yozmoqchi bo‗lgan.³ 
Munis o‗zining ―Firdavs ul-iqbol‖asarini yozib tamomlay olmagan. U qadim 
zamonlardan boshlab Muhammad Rahimxon hukmronligining 7-yili (1813) gacha 
bo‗lgan voqealarni yozib ulgurgan xolos. Asarni uning shogirdi Ogahiy davom 
ettiradi. Ogahiy bu asarni qanday qilib davom ettirganligi haqida quyidagilarni yozib 
qoldirgan: 
Chingiz avlodidan Xivada hukm surganlarning oxirgisi Yodgorxonning o‗g‘li 
Abulg‗ozi edi, Eltuzar uni xonlik taxtidan tushirib, o‗rniga o‗zi o‗tirdi, deydi. Eltuzar 
o‗zining xonlik davrida Munisni chaqirib, Xorazm xonlarining xonlik tarixini 
yozishini buyuradi. Munis o‗z asarini Sherg‗oziy davrigacha yozib yetkazanda, 
Eltuzar vafot etadi. Undan so‗ng davlat tepasiga uning birodari Muhammad Rahim I 
keladi. Muhammad Rahimxon Munisga o‗z asarini davom ettirishni buyuradi. Munis 
Muhammad Rahimxon hukmronligining 7-yili voqealariga kelganda, xon unga 
Mirxondning ―Ravzat us-safo‖ nomli tarixiy asarni o‗zbek tiliga tarjima qilishni 
buyuradi. Munis bu asarning birinchi jildini o‗zbek tiliga tarjima qilib, ikkinchi 
jildiga o‗tganida Muhammad Rahimxon I vafot etadi. Muhammad Rahimning o‗rniga 

---