Faollashtirish omili sifatida

www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022 
Sahifa: 145 
― Soqiyo, bir kosai ozodalik, 
Lab-balab aylab mayi aftodalik, 
To ichib oni xalovat aylayin 
Lahzai mayli farog‗at aylayin‖⁷ 
Misralari bilan yakunlanadi. 
Ushbu nusxa 1321 ( 1903-1904 ) yili domla Muhammad Rizo Oxund binni 
Muhammad Karim devon tomonidan ko‗chirilgan. Asar 245 varoqdan iborat. 
O‗lchovi 29,5×43sm. Qo‗lyozmaning shu fondda saqlanayotgan ikkinchi nusxasi 
ham to‗liq va beshikast saqlangana. Yaxshi nasta‗liq xati bilan qora siyohda qo‗qon 
qog‗oziga yozilgan. Sarlavhalar va ba‗zi odamlarning nomlari qizil siyoh bilan 
yozilgan bo‗lib, har bir beti 25satrdan iborat. Bu nusxaning ham boshlanishi va 
yakunlanishi yuqoridagi nusxada uchraydigan misralar bilan boshlanadi va 
yakunlanadi. Bu nusxa avvalgisidan ilgari yozilgan bo‗lib 259 varoqdan iborat. 
O‗lchovi 26,5×43,5sm. U mulla Muhammad Rizo binni Muhammad Karim devon 
tarafidan 1267 (1851 ) yili ko‗chirilgan. Rossiya FA Sharqshunoslik institutida 
saqlanayotgan ikkala nusxa ham xuddi shu nusxalarga o‗xshaydi. Ulardan 571
a
raqamlisi nasta‗liq xati bilan qora siyohda, sarlavhalari esa qizil siyohda yozilgan. 
Tekshirib ko‗rilgamda, bu nusxa bir necha kishi tomonidan ko‗chirilganga o‗xshaydi, 
chunki u har xil xat bilan yozilgan. Oralarida ochiq qolgan varoqlar ko‗p. Misol 
tariqasida 269
a, 
270
a,b, 
271 
a,
290
a, b, 
291
a, 
439
a, b, 
442
a-
varoqlarini ko‗rsatish 
mumkin. 442-varoqning 
b 
betidan boshlab, asarning Oaghiy tomonidan yozilgan 
qismi boshlanadi. Kitob nam joyda qolib, bir oz zararlangan. Oxirida 
ko‗chiruvchining nomi va ko‗chirilgan yili berilmagan. Ko‗pchilik varoqlarining 
chetlariga yozilgan. Bu qo‗lyozmaning birnecha kishi tomonidan ko‗chirilganligi 
tufayli kelib chiqqan kamchilik bo‗lsa kerak deyiladi Q.Munirovning ―Munis, Ogahiy 
va Bayoniyning tarixiy asarlari‖ nomli kitobida⁸ 
Asarning hajmi 611 varoqdan iborat. O‗lchovi 14×24sm. Shuni aytib o‗tish 
kerakki , bu nusxada asarning nomi ―Iqbolnoma‖ deb berilgan. Vaholangki 
Ogahiyning o‗zi ham dastlab asar nomini shunday atamoqchi bo‗lganligini va keyin 

---