www.pedagoglar.uz
22-son 4 –to’plam fevral 2022
Sahifa: 142
tarixiy voqealarni bayon etishda hamda ularda ularda berilgan aniq materiallarning
ko‗pligi jihatidan bizgacha yetib kelgan Qo‗qon va Buxoro xomliklari tarixi bo‗yicha
yozilgan hamma asarlarni o‗zidan ancha orqada qoldirib ketadi.‖¹
Shermuhammad Munis, Muhammad Rizo Ogahiy va Muhammad Yusuf Bayoniylar
tomonidan yuksak mahorat bilan yozilgan tarixiy asarlar o‗z mazmunini, yuksak
mahorat bilan keltirilgan ma‗lumotlarning ko‗pligi va rang-barangligi bilan alohida
o‗rin egallaydi. Va bu uch tarixchi bir-birlarining ishini davom ettirib, Xiva xonligi
hududida XVII asr ikkinchi yarmidan to XX asrning boshlarigacha bo‗lgan tarixiy
voqealarni o‗z ichiga oluvchi ―Firdavs ul-iqbol‖, ―Riyoz ud-davla‖, ― Zubdat ut-
tavorix‖, ―Jome ul-voqeoti sultoniy‖, ―Gulshani davlat‖, ―Shohidi iqbol‖, ―Shajarayi
Xorazmshohiy‖ va ―Xorazm tarixi‖ kabi asarlarini yozib qoldirganlar. XIX asrda va
XX asr boshlarida Xorazmda yozilgan bu tarixiy asarlar O‗rta Osiyo xalqlari tarixini
o‗rganishda muhim ahamiyatga ega bo‗lishiga qaramay, tarixchilarimiz va
sharqshunoslarimiz tomonidan to shu kunga qadar yetarli darajada o‗rganilgan emas.
Ular hozirgacha qo‗lyozma holida saqlanib kelinmoqda. Ana shunday asarlardan biri
bu Munis va Ogahiy tomonidan yaratilgan ―Firdavs ul-iqbol‖asaridir.
―Buyuk mutaffakkirlar meros qoldirgan bebaho ijod namunalarini chuqur o‗rganish,
ularni millatimiz ma‗naviyatining tarkibiy qismi sifatida targ‗ib qilish istiqboli yorqin
kelajagimizning mustahkam zaminidir. Zero, barcha tarixiy asar durdonalari fanda
atroflicha yoritilgan emas. Bebaho ijod namunalarining asl egasi bo‗lmish o‗zbek
mutaxxasislari emas, balki jahonning turli qismidan turli mutaxxasislar tomonidan
o‗rganib bo‗lingan tarixiy yodgorliklarimiz juda ko‗p. Ana shunday asarlardan biri bu
Shermuhammad Munis va Muhammad Rizo Ogahiy ijodiyotining mahsuli bo‗lmish
―Firdavs ul-iqbol‖ asaridir. Ushbu asar jahonning kuchli mutaxxasislari tomonidan
tarjima qilininb bo‗lingan holda (ayrim shevarlarga oid kamchiliklarni aytmaganda),
asarning asl egasi bo‗lmish o‗zbek adabiyotshunoslari va mutaxxasislari tomonidan
hali hanuz asl tarjimasi va mohiyatiga ega emas. O‗zbek adabiyotshunosligi va
manbashunosligi ―Firdavs ul-iqbol‖asarining Y.Breygel tomonidan tarjima qilingan
ingliz tili nusxasidan foydalanib kelishadi‖²
Do'stlaringiz bilan baham: |