Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

actuaries
) ma’lumotlarda keltiri-lishicha, amaliy matematika, 
statistika va hisoblash sohalarida ta’lim olgan, sug’urtalash texnikasi bo’yicha 
mutaxassisdir, uning xizmat vazifalariga stavkalar va zahira mablag’larni aniqlash, 
dividendlarni hisoblash hamda boshqa tadqiqotlar o’tkazish kiradi.
Ekspertiza
(
frantsuzcha
Expertise;
lotincha - tajribali so’zidan olingan) – 
mutaxassis (ekspert) tomonidan birorta masalani o’rganish bo’lib, mazkur 
masalaning echimida ekspertdan fan, texnika, statistika sohalarida maxsus 
bilimlarga ega bo’lishni talab etadi. Shunday qilib, aktuar ekspertiza mutaxassisi-
aktuariy tomonidan mamlakatning moliyaviy xavfsizlik va kelajakdagi 
noaniqliklar bilan bog’liq pensiya va sug’urtalash tizimi masalalarini o’rganishdan 
iborat.Uni amalga oshirish uchun mutaxassisdan amaliy matematika, iqtisodiyot, 
moliya, statistika, demografiya, menejment sohalari bo’yicha maxsus bilimlarga 
ega bo’lish talab etiladi. Aktuariylar kim? degan savolga Britaniya aktuariy 
233
Straxovanie i upravlenie riskom. Terminologicheskiy slovar. – M.: Nauka, 2000. –S.565. 

---

476 
kasbining 150-yilligiga bag’ishlab o’tkazilgan ko’rgazma katalogida aniq javob 
berilgan
234
. 
Aktuariylar moliyaviy risklar va kelajakdagi noaniqliklar bilan bog’liq 
muammolarni hal etadi.Aktuariylar matematika, statistika xodimi, iqtisodchi va 
moliyachi bo’lib, huquqshunoslik, marketing hamda menejment mutaxassisi ham 
bo’lib hisoblanadilar. Aktuariy ekspertiza o’tkazishning asosiy tamoyillari, 
shakllari va usullarini aniqlaymiz hamda aktuar ekspertizaning pensiya 
sug’urtasiga taaluqqli mazmunini yoritamiz. 
Aktuar ekspertiza sug’urtalashning birorta turi sohasi uchun qabul qilingan qonun 
va hukumat qarorlarini kompleks tahlil qilish, ular tomonidan reglamentlangan 
sug’urtalash texnologiyalarining muvofiq-ligini va to’liqligini o’rganish bilan 
bog’liq, bu aktuar ekspertizaning asosiy ob’ekti bo’lib hisoblanadi. Bunda asosiy 
e’tibor qo’llaniladigan aktuar usullar va sug’urtalash tariflari, rezervlarini 
hisoblashda qo’llaniladigan boshlang’ich statistik ma’lumotlarning malakali 
ekanligiga, mavjud yoki yangi ishlab chiqilayotgan huquqiy-me’yoriy bazasini 
uning tomonidan paydo qilinadigan pensiya sug’urtasi sub’ektlari uchun asosiy 
moliyaviy va ijtimoiy risklarni aniqlashga hamda tahlil qilishga qaratiladi. Aktuar 
ekspertizani o’tkazish asosini 1985 yilda taklif etilgan aktuariy nazorat jarayoni 
tashkil etadi. Aktuar nazorat jarayoni barcha ishbilarmon sohalarda qo’llaniladigan 
umumiy nazorat jarayonining alohida ko’rinishi bo’lib hisoblanadi. Aktuar nazorat 
jarayonining asosiy bosqichlari avvaldan tayyorgarlik bosqichi, muammoning 
qo’yilishi, monitoring va masalani hal etilishidan iborat (-rasm). 
234
Goford J. The Control Cycle: Financial Control of a Life Assurance Company/Presented to the Institute of 
Actuaries Students’ Society on 12th February 1985. 

---

477