Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

Value at Risk metodi; CVaR metodi.
2. Risklarni baholashning ekspert metodlari: reyting metodlari; ballik 
metodlar; Delfi metodi.

---

350 
Amaliyotda korxonalar yuqoridagi risklarni baholashning metodlaridan 
istalgan biridan foydalanishi mumkin. Har bir metod asosida aniqlangan moliyaviy 
risk darajasi turli xil chiqsada, ammo miqdoran bir-biriga yaqin chiqadi. 
Daromadlilikning standart chetlanishi metodi amaliyotda risklarni baholashning 
ko’p uchraydigan metodlaridan biri bo’lib hisoblanadi. Ammo ushbu metod 
risklarni baholashning 
Value at Risk 
metodi tarkibida ham qo’llaniladi. Demak 
Value at Risk
metodi kengroq va nisbatan risklarni baholashda aniqlilik darajasi 
yuqori bo’ladi. Shu sababli quyida 
Value at Risk
metodining o’ziga xos 
xususiyatlari to’g’risida to’xtalib o’tamiz. 
Value at Risk
metodi ayrim holatlarda 
Monte Karlo metodi deb ham yuritiladi. Ushbu metod asosida risklarni 
baholashning mohiyati shundaki, bugungi kunda qimmatli qog’ozni ma’lum bir 
miqdorda sotib olinganda, bir yoki bir necha kundan keyin ushbu qimmatli 
qog’ozning bozor qiymati eng ko’pi bilan qancha miqdorga arzonlashib ketishi 
mumkinligini, bunda korxona ushbu qimmatli qog’oz uchun qancha miqdorda risk 
qilishi mumkinligini ifodalaydi. 
Value at Risk
metodi asosida aniqlanadigan risk 
darajasi haqiqatga qanchalik yaqin bo’lishi, ma’lumotlarning qanchalik ko’p 
bo’lishiga bog’liq. Olimlarning fikricha qimmatli qog’oz bo’yicha risk darajasini 
aniqlash uchun o’tgan davrlardagi shu qimmatli qog’oz bo’yicha kamida 250 
kunlik ma’lumotlardan foydalanish to’g’ri bo’ladi. 
Xorijiy davlatlar tajribalari ko’rsatdiki, risk darajasini aniqlash korxona, 
tashkilot va jamg’armalar moliyaviy boshqaruvida muhim ahamiyat kasb etadi. 
Moliyaviy risklarni to’g’ri baholash uchun risk bilan bog’liq ma’lumotlarni 
ko’proq yig’ish lozim. Bunday ma’lumotlar qanchalik ko’p bo’lishi risk darajasini 
aniqlashda katta yordam beradi. Boshqa tomondan esa hammaga ma’lumki 
risklarni pasaytirishning asosiy usullaridan biri axborotlashtirish bo’lib 
hisoblanadi. Moliviy menejer moliyaviy risk darajasini o’rgangan holda moliyaviy 
risklarni pasaytirish, moliyaviy risklar natijasida yuzaga kelishi mumkin bo’lgan 
moliyaviy yo’qotishlarni kamaytirish va umuman olganda moliyaviy resurslarni 
taqsimlash bo’yicha samarali qarorlar qabul qilishi mumkin. Shu sababli bugungi 
kunda korxona, tashkilot va jamg’armalar faoliyatida yuzaga kelishi mumkin 

---

351 
bo’lgan moliyaviy risklarni baholash ularning moliyaviy barqarorligi va 
raqobatbardoshligini ta’minlashda muhim xizmat qiladi. 
Pensiya jamg’armalarida risklarni boshqarish sohasi davlat tomonidan ijtimoiy 
xizmatlari taqdim etish va ularni ko’zda tutilgan darajada ushlab turishga ta’sir 
qiluvchi tahdidlar va ehtimollarni o’z ichiga qamrab oladi. Shu o’rinda ta’kidlash 
kerakki, O’zbekiston Respublikasida Pensiya jamg’armasi respublika byudjetidan 
moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotidir. Risklarni boshqarish davlat boshqaruvi 
sektori uchun umumiy ko’lamda bo’lgan davlat tomonidan ijtimoiy xizmatlarini 
taqdim etish yo’li bilan ijtimoiy ehtiyojlarni qondirishda tashkilotning vazifasini 
aniqlashtirishdan boshlanadi. Shakllantirilgan vazifadan kelib chiqqan holda 
tashkilot rahbarlari quyidagilarni amalga oshirishi lozim: tashkilotlar faoliyatining 
strategik maqsadlarini belgilash; ularga erishish strategiyasini ishlab chiqish; 
tashkilotlarning barcha bo’linmalari oldiga qo’yilgan maqsadlar va ular bilan 
mushtarak vazifalar bilan bog’langan tizimni shakllantirish; o’z maqsad va 
vazifalarini amalga oshirish uchun tashkilotlar olib borishi lozim bo’lgan 
operatsiyalarni aniqlash. 
Risklarni boshqarish – boshqaruv organi, boshqaruvchilar va byudjet 
tashkilotlarining barcha xodimlari tomonidan amalga oshiriladigan nazorat 
jarayoni hisoblanadi. Tashkilot strategiyasini ishlab chiqishga yo’naltirilgan va 
uning barcha bo’lim hamda darajalariga taalluqli sanalib, quyidagi maqsadlarda 
amalga oshiriladi: