Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

Ch.Darvin tajribasi A-qorong‘ida o‘sgan maysalar, B-yorug‘lik bir tomondan ta’sir etgan

---

101 
 
90-rasm. 
Vent tajribasi
CH2 COH ildizlarining uchki o‘suvchi qismlarida hosil
bo‘ladi va boshqa organlarga ko‘chira oladi 
 
91-rasm. 
Hujayra faoliyatiga auksinlar ta’sirining sxematik tasviri (V.V.Polevoy, 1986)
GIBBERELLINLAR
. Bu birikmalar ham yuqori biologik faollikka ega bo‘lib, o‘simliklarning 
o‘sishida muhim rol o‘ynaydi. 1926 yilda yapon olimi YE.Kurosava sholining haddan tashqari tez o‘sib 
ketishiga, sholida parazit holda yashaydigan gibberella zamburug‘ining tanasidan ajraladigan moddalar 
sababchi ekanligini aniqladi. 
1938 yilda esa T.Yabuta va Sumikilar birinchi marta gibberella zamburug‘idan gibberellinni sof 
kristall holida ajratib oldilar va gibberellin (GA) deb nom berdilar. Gibberellin kislotaning strukturaviy 
formulasini 1954 yilda ingliz olimi B.Kross aniqladi: Shu yildan boshlab avvalo AQSH va Angliyada 
keyinchalik boshqa mamlakatlarda gibberellinlardan qishloq xo‘jaligida foydalanila boshlandi. Hozirgi 
vaqtda gibberellinlarning 60 dan oshiq xili borligi aniqlangan. Bularning ichida eng ko‘p o‘rganilganlari: 
А
1
- С
19
Н
24
О
6
А
2
- С
19
Н
26
О
6
А
3 
- С
19
Н
22
О
6
А
4
- С
19
Н
24
О
5
А
3
-gibberellin kislotasi boshqalariga nisbatan faol xususiyatga ega bo‘lganligi uchun ko‘proq ishlatiladi. 
Gibberellinlar asosan barglarda sintezlanadi (92-rasm). 

---

102 
Yorug‘lik ularning sintez jarayonini kuchaytiradi. Hosil bo‘lgan gibberellinlar floema va ksilema 
oqimi bilan o‘simlik tanasining boshqa qismlariga tarqaladi. Ular asosan o‘simliklarning yer ustki 
qismidagi meristematik hujayralarda to‘planadi va hujayralarning bo‘linish, cho‘zilish fazalarida faol 
ishtirok etadi. Gibberelinlar ayniqsa o‘simliklar poyasining 
(past bo‘yli shakllarini ham) bo‘yiga o‘sishini, gullash va 
meva tugish jarayonlarini tezlashtiradi (93-rasm). Lekin 
ildizlarning o‘sishiga deyarli ta’sir etmaydi. 
92-rasm.