Integratsiyalashgan pedagogikasi

v a
ayrirri «ajralib qolgan» o‘quvchilar bilan individual-psixologik ish- 
l^ar olib borish rejalarini tuzish. 
0
‘quvchilami maktabga qabul qi- 
.. hda faol ishtirok etish va ulami kasbga yoilash bilan bog‘liq tad- 
bMar koiam ini belgUash (U M U M IY FAOLIYAT TADBIRLARI).
Qisqasi, har bir o ‘quvchi uchun psixologik m uhofaza im ­
koniyatlarini yaratish va shu asosda o ‘quv faoliyati samarador­
ligini ta ’minlash zarur b o ia d i. Maktab o'quvchilariga xos psi­
xologik qonuniyatlarga to iiq rioya qilish ta ’limni tashkil etishda 
katta ahamiyatga ega. Shuningdek, bolalarga bilimlari va huquq- 
lari doirasida boshlangich ta ’üm tizim ida olib borilayotgan dars­
larni psixologik jihatdan tahlil qilish va tegishli tavsiyalami ishlab 
chiqish ta ’limdagi yutuqlar omili b o iad i. Bu jarayonda ayniqsa, 
aqliy va nutqiy taraqqiyotida nuqsoni b o ig an ayrim o ‘quvchilar 
faoliyatiga alohida e ’tibom i qaratish kerak b o iad i. 
0
‘ylaymizki, 
maktab psixologlari tom onidan yuqorida qayd etilgan m uam - 
molaming bartaraf etilishi va vazifalarning muvaffaqiyatli amalga 
oshirilishi 
0
‘zbekistonda boshlang‘ich ta ’lim tizimi istiqbollarini 
yanada yuksakroq saviyaga ko‘tarishga xizmat qiladi.
IL INTEGRATSIYA - TA’LIM JARAYONINI 
QULAYLASHTIRISHNING MUHIM PRINSIPI
Davlat ta ’lim standartlari qabul qilingach, ta ’lim mazmuni 
qisman yangilandi. Davlat ta ’lim standarti talablari asosida yangi 
o‘quv dasturlari va darsliklar ishlab chiqildi. Lekin kuzatishlar 
shuni ko‘rsatadiki, o ‘quv rejasida o ‘quv predm etlam ing soni ortib 
ketgan. C hunonchi 1992-yilga qadar o ‘quv rejasida fanlaming soni 
18 tani tashkil etgan bo ‘lsa, 1992-yildan 1997-yilgacha bo ‘lgan 
davr ichida ulaming miqdori 21 tani, «Kadrlar tayyorlash Milliy 
dasturi» qabul qilingach, 24 taga yetkazildi. Bugungi kunda esa 
o‘quv rejasida 27 ta o ‘quv fani mavjud. Shu o‘rinda haqli bir savol 
tug‘iladi. 0 ‘quv fanlari miqdorini ko‘paytirish orqali o ‘quvchining 
bilim darajasini oshirishga erishilayaptimi? Yo‘q, albatta! Chunki:
1) o ‘quv fanlari ko‘paygan sari o ‘quvchilarga taqdim etiladi- 
gan bilimlar maydalashib bormoqda;
2) o ‘quv darsliklarda takror materiallaming miqdori ortmoqda;

---

3) o ‘quvchining ijtimoiy tajribasiga kirmay qolayotgan bilijj^ 
va tushunchalar ko‘paymoqda;
4) DTSlari bilan o ‘quv dasturlari orasida nomuvofiqlik vu­
judga kelm oqda. C hunonchi hukum at tom onidan qabul qiijj^, 
gan boshlangich ta ’lim Davlat ta ’lim standartida 4 ta ta ’lim so­
hasi, ya’ni «Ona tih», «M atematika», «Tabiat», «Inson va ja­
miyat» ta ’hm sohalari berilgan holda bugungi kunda o ‘quv reja­
sida 10 ta o ‘quv predmeti mavjud. Bu sohada jahon tajribasiga 
nazar tashlaydigan boisak, Singapur ta ’hm tizimida boshlangich 
sinflar uchun bor-yugi 4 ta o ‘quv predmeti mavjud ekan. Ular 
«Ona tih», «Matematika», «Estetika» hamda «Jismoniy tarbiya».
M a’lumki, ta ’lim jarayonida muayyan o ‘quv fani — «Ona tili», 
«Tarix», «Adabiyot» kabilarga oid bilimlar bilan bir qatorda xalq­
ning ijtimoiy tajribasi, til boyligi, m a’naviy, madaniy qadriyat- 
lari, axloqiy m e’yorlari bilim va tushunchalar shaklida o‘rgatilishi 
lozim. Amaldagi ta ’lim jarayonini tahlil qilish natijalari shuni ko‘r- 
satadiki, u yoki bu o ‘quv fani m azm unida o'quvchining ijtimoiy 
tajribasiga kirmay qolgan bilim va tushunchalar mavjud. Buning 
asosiy sababi o ‘quv fanining m azm unini o ‘ta murakkab yoki 
haddan tashqari sodda ekanligidadir. Agar o‘quv materiali o‘ta 
murakkab b o is a , o ‘quvchi uni to iiq o ‘zlashtirishga qiynaladi. 
Agar sodda va takror holda ifodalangan b o isa, bunday o ‘quv 
materialini o ‘zlashtirishga ehtiyoj sezmaydi, undan bezadi.
Bugungi kunga kelib, jahondagi mamlakatlarning 70 foizi 
ta ’hm tizimida integrativ xarakterdagi o ‘quv dasturlari va dars- 
liklardan foydalanib kelmoqda. H ar bir mamlakat ayni shu dav­
latning ta ’lim tizimiga qo‘yilgan buyurtmaning tabiatidan kelib 
chiqqan holda integratsiyaning turli darajalarini ishlab chiqqan va 
joriy qilib kelmoqda. Chunonchi, Buyuk Britaniya ta ’lim tizimida, 
asosan, integrativ fanlar joriy qilingan b o isa, Koreya va Shvey- 
sariyada integratsiyalashgan fanlar yoki alohida o ‘quv predm et­
lari, Avstraliyada integratsiyalashtirilgan fanlar, Yaponiya, Shi­
moliy Irlandiya, Uels, Gong-Kong va Germaniyada ham alohida 
fanlar, Vengriyada madaniyat yo‘nahshidagi o ‘quv predmetlari, 
inson va tabiat, integrativ fanlar, Niderlandiyada alohida o ‘quv 
predmetlari, Irlandiyada fan va texnika kabi bloklarda barcha o‘quv 
fanlari mujassamlashtirilgan holda o ‘qitiladi. Bizda bu sohada dast­
labki qadam lar qo ‘yilmoqda. Jum ladan, boshlangich ta ’hm D av­
lat ta ’lim standartlarida «Ona tili», « 0 ‘qish», «M atem atika», 
«Tabiat» hamda «Inson va jamiyat» ta ’lkn sohalari belgilab berilgan.