Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Ijtimoiy-psixologik adaptatsiya
- inson boshqa odamlar bilan, qolaversa,
jamiyat bilan o‘zaro ta’sir o‘tkazishda vujudga keluvchi destabilizatsiya holati,
bezovtalanish, ichki psixik zo‘riqish kabilarni pasaytirish va bartaraf etishda 
shaxening mudofaa, himoya vositasi sifatida gavdalanadi. Bunda psixikaning
ximoya mexanizmlari shaxening psixologik adaptatsiyasi usuli tarzida ro‘yobga
chiqadi.
Ba’zi psixologlar regressiv adantatsiyani konformlashgan, asoslangan 
ijtimoiy qoida va normalarni va talablarni shaxs tomonidan shartli ravishda qabul
qilinganlik deb baholaydilar. Bunday vaziyatlarda shaxs o‘zini o’zi namoyon
etish imkoniyatidan, o‘zining ijodiy qobiliyatlari vujudga kelishidan, o‘z qadr-
qiymatini his qilib ko‘rish sinovidan mahrum bo‘ladi. Faqat regressiv
adaptatsiya shaxsning haqiqiy ijtimoiylashuviga yordam berishi mumkin, 
shuningdek, 
konformistik 
strategiya 
ya’ni 
o‘zida 
uzoq 
muddat
mujassamlashtiruvchi sifatida shaxs xulq-atvorida uzluksiz ravishda xatolarga 
yo‘l qo‘yish maylini shakllantiradi. Bu hodisa yangidan yangi muammoli 
vaziyatlarni vujudga kelish sari yetaklaydi, lekin moslashuv uchun unda na adaptiv
qobiliyatlar, na tayyor mexanizmlar va ularning majmualari mavjud emas. 
Amalga oshish mexanizmi bo‘yicha ijtimoiy-psixologik adaptatsiya ixtiyoriy
va majburiy turlarga ajratiladi.
Ixtiyoriy adaptatsiya
- bu insonning xohishi, 
moyilligi orqali ro‘yobga chiquvchi holatdir. Odam o‘ziga zid, hatto unga 
yoqmaydigan salbiy, xohishga qarama-qarshi ijtimoiy hodisa va vaziyatlarga
ilojsiz ravishda moslashishi mumkin (tutqinlik, zo‘ravonlik, vahobiylik, 
diktatura va hokazo). Bunday toifadagi ijtimoiy moslashuv - 
majburiy
adaptatsiya
deb nomlanadi. Bu tipdagi adaptatsiya inson psixikasiga zarar keltirishda,
ya’ni shaxsning axloqiy, intellektual sifatlarining deformatsiyasi hisobiga 

---

89 
kechadi, unda mental va emotsional buzilishning avj olishi natijasida muhitning
(makro, mikro, mize) o‘zgarishiga olib keladi, hatto inson o‘z ruhiy olamini 
o‘zgartirish o‘quvidan ham mahrum bo‘ladi. 
Ijtimoiy psixologiya sohalarida «adaptatsiya» termini bilan bir qatorda