Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Parishonxotirlik
- diqqatni ma’lum bir obyektga qarata olmaslikdan iborat 
salbiy xususiyat. Parishonxotirlik vaqtincha holat bo’lishi ham, shaxsning nisbatan 
barqaror hislati bo’lishi ham mumkin. Parishonxotirlikning ikki turi mavjud bo’lib, 
biri diqqatni umuman hech narsaga qarata olmaslik bo’lsa, ikkinchisi diqqatni 
muayyan obyekt ustiga kuchli tuplantirib, boshqa narsalarga qaratilmasligidir.
Kishi faoliyati qanchalik murakkab, serzahmat, davomiylik jihatdan uzoq 
muddatli, mas’uliyat hissini taqozo qilsa, u diqqatga shunchalik yuksak shartlar va 
talablar qo’yadi. Inson ziyrakligi, farosatliligi, tez payqashi, sinchkovligi, dilkashligi 
uning turmush sharoitida, shaxslararo munosabatida muhim omil sifatida xizmat 
qiladi. 
Diqqat 
murakkab 
psixologik 
jarayon bo’lib, 
uning bir qancha 
o’ziga xos asosiy 
xususiyatlari 
quyidagilar: 
- diqqtning barqarorligi
- diqqatning ko’limi, xajmi
- diqqatning ko’chishi
- diqqatning taqsimlanishi
- diqqatninng bo’linishi
- parishonxotirlik 

---

245 
 
Inson organizmiga ta’sir etadigan ayrim narsa va hodisalar obrazlarining 
miyada bevosita aks etish faoliyatiga 
sezgilar 
deyiladi. Biz sezgilar yordamida 
predmetlarning rangini, shaklini, katta yoki kichikligini aniqlaymiz.
 
Sezgilar
- sodda psixik jarayon bulishiga qaramay, barcha bilimlarimizning 
asosiy manbai hisoblanadi. Chunki narsa va hodisalar aks etishining ko’pchilik qismi 
sezishdan boshlanadi. Agar sezgilarimiz bo’lmaganda biz tevarak-atrofdagi narsa va 
hodisalarni aks ettirishdan va ularni bilishdan maxrum bo’lar edik. 
Sezgilar to’g’risidagi ilmiy ta’limotlarga binoan narsalar va ularning xossalari, 
tarkibiy qismlari, xususiyatlari, shakllari, harakati birlamchi hisoblanib, sezgilarning 
o’zi esa tashqi va ichki qo’zg’atuvchilarning sezgi a’zolariga ta’sir etishining 
mahsulidir. Sezgilar moddiy (obyektiv) borliqning, voqelikning xaqqoniy tasvirini 
aks ettirib, ular qanday ko’rinishga, shaklga, xususiyatga ega bo’lsa, ular xuddi 
shundayligicha hech o’zgarishsiz, aynan aks ettirish imkoniyatiga egadir. 
Tevarak-atrofdagi olamning boyligi haqida, tovushlar va ranglar, xidlar va 
xarorat, miqdor va ko’plab boshqa narsalar to’g’risida biz sezgi tufayli bilamiz. 
Kishi vujudi sezgi a’zolari yordamida sezgilar shaklida tashqi va ichki muhitning 
xolati haqida rang-barang axborot olib turadi.
108-rasm 
Sifat
- sezgining asosiy xususiyati bo’lib, uni boshqa sezgi turlaridan farqlaydi 
va ayni shu sezgi turi chegarasini o’zgartiradi. Masalan, eshitish sezgilari tovushning 
balandligi tembri, qattiqligi bilan tafovutlanadi, ko’rish sezgilari esa ranglarning 
quyuqligi, jilosi, tovlanishi, toni va boshqa shu kabilar bilan farqlanadi. Sezgilarning 
sifat jihatidan ko’p turliligi materiya harakati shakllarining turli-tumanliligini aks 
ettirishidir. 
Sezgilarning