Hayot faoliyati

Favqulodda vaziyatlar bo‘lganda tez yordam ko‘rsatuvchi 
xizmatlarning telefon raqamlari: 
Yong‘in xavfsizligi 101 
Militsiya 102 
Tez tibbiy yordam 103 
Shahargaz 104 
Qutqarish xizmati 1050 
Nazorat savollari 
1. Majburiy yolg‘izlik holatini ta’riflang. 
2. Cho‘l sharoitida majburiy yolg‘izlik holatida 
harakatlanish tartibini ayting. 

---

48 
3. Suvda majburiy yolg‘izlik holatida nimalarga e’tibor 
qaratish zarur? 
4. Majburiy yolg‘izlik holatida joyni mo‘ljalga olishda 
nimalarga e’tibor berish zarur? 
5. Majburiy yolg‘izlik holatida oziq-ovqat va suv muamosini 
hal etish usullarini ko‘rsating. 
6. Ruhiy yolg‘izlikning qanday salbiy oqibatlarini bilasiz? 
7. Ijtimoiy ko‘rinishdagi favqulodda vaziyatlar, deganda 
nimani tushunasiz? 
54 
VII MAVZU. ZILZILALAR VA ULARDA HARAKATLANISH 
TARTIBI. ZILZILA OQIBATLARIDAN 
MUHOFAZALANISH USULLARI 
Tabiiy ofatlar orasida eng ko‘p talofat olib keladigan hodisa 
zilzila hisoblanadi. Chunki u o‘zi bilan boshqa turdagi halokatlar 
va avariyalarni keltirib chiqarishi mumkin. 
Zilzilalar qadimdan inson hayotiga xavf solib keluvchi tabiat 
hodisasi hisoblangan. Bu hodisadan juda ko‘plab shahar va 
qishloqlar vayronaga aylangan, insonlar nobud bo‘lgan. Kuchli 
zilzilalarning doimiy takrorlanib turishi natijasida mumkin 
bo‘lgan talofatlarni kamaytirish maqsadida turli xil choralar va 
tadbirlar amalga oshirib kelingan. 
Mutaxassislarning ta’kidlashicha dunyoda uchta seysmik 
kamarlar mavjud bo‘lib, zilzilalarning asosiy qismi shu 
hududlarda yuz beradi. Bular Tinch okeani, Atlantika okeani 
osti tog‘laridagi, O‘rtayer dengizi-Osiyo seysmik kamarlari 
hisoblanadi. 
Markaziy Osiyo, shuningdek, O‘zbekiston O‘rtayer dengizi 
– Osiyo seysmik kamarida joylashgan bo‘lib, bu kamarda dunyo 
bo‘ylab yuz berayotgan zilzilalarning 15% to‘g‘ri keladi. 
1 
O‘rtayer dengizi – Osiyo seysmik kamari G‘arbda Atlantika 
qirg‘oqlaridan boshlanib, O‘rtayer dengizi, Kavkaz, Markaziy 
Osiyo mintaqalari orqali Janubi-
sharqiy yo‘nalishida davom etib 
Tinch okeani bilan tutashadi. 
Markaziy Osiyoda yuz berayotgan zilzilalar qobiq zilzilalar 
hisoblanib, ular 70 km gacha bo‘lgan chuqurliklarda yuz beradi. 
Bu zilzilalar asosan gorizantal ko‘rinishga ega. Mintaqada yuz 
berayotgan zilzilalarning kelib chiqishiga asosiy sabab Janubdan 
Shimolga qarab harakat qilayotgan Hind plitasi bilan 

---

49 
Yevroosiyo plitalarining to‘qnashuvidir.
2 
Tarixga e’tibor berib qaralsa O‘rtayer dengizi – Osiyo 
seysmik kamari yo‘nalishida joylashgan davlatlar va xalqlar 
1
ЎзР ФВВ «Сейсмик жараёнлар», Т -2007 й. 16- бет. 
2
Ўша манбада, 22- бет. 
55 
kuchli zilzilalar asoratidan aziyat chekib kelganlar. Plitalarning 
surilishi 
natijasida yosh tog‘larning paydo bo‘lishi zilzilalarning 
xavfli tus olishiga sabab ham bo‘lmoqda. O‘tgan 100 yil 
davomida mintaqa mamlakatlarida yuz bergan 1887-yilning 28- 
maydagi Verniy (Olma-ota), 1897-yil 5-
sentabrdagi O‘ratepa, 
1907-yil Hisor tizma t
og‘ida yuz bergan Qoratog‘, 1911-yildagi 
Sarez, 1911-yil 4-yanvardagi Kebin, 1929-yil 1-maydagi 
Ashxabod, 1946-
yildagi Chotqol va boshqa kuchli zilzilalar og‘ir 
oqibatlarga olib kelganligi ma’lum.