2 Боб На¢д пулсиз ¦исоб-китоблар ва нот¤ловлар муаммоси

1-sxema 
To’lov oborotining tarkibiy tuzilishi 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pul to’lov 
(naqd) vositasi 
- ish haqi
 
 
- pensiya 
- mukofot 
- ijtimoiy, maishiy 
xizmatlar uchun 
to’lovlar va h.k. 
№
60 yo’riqnoma bo’yicha hisob-
kitob shakllari asosidagi hisob-
kitoblar
To’lov oborotining asosiy qismi naqd pulsiz to’lov oborotidan tashkil topadi. 
Bu to’lov oboroti naqd pulsiz hisob-kitoblar asosida amalga oshiriladi. Naqd pulsiz 
hisob-kitoblar deganda, korxona va tashkilotlarning tovar 
ayirboshlash, 
xizmatlar ko’rsatish va tovarsiz operatsiyalar bo’yicha bir-biriga bo’lgan talab va 
majburiyatlarni pul mablag’larini naqd pul ishlatmasdan bir hisobvaraqdan ikkinchi 
hisobvaraqqa o’tkazish orqali bajarilishi tushuniladi. 
Iqtisodiyot rivojlanib borgan sari to’lov oborotida naqd pulsiz to’lov 
oborotining ulushi ortib boradi. Chunki iqtisodiy taraqqiyotni belgilovchi omillar 
naqdsiz to’lov oborotining o’sishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Iqtisodiy taraqqiyotni 
belgilovchi omillar quyidagilar: 
a) sanoat va qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish hajmining o’sishi; 
b) tovar aylanishi va milliy daromad hajmining o’sishi; 
v) bank kreditining ayirboshlash jarayonidagi rolining ortib borishi; 
g) mulkchilik shakllarining va ular o’rtasidagi munosabatlarning rivojlanishi; 
d) iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishda hisob-kitob ishlarida elektron to’lov 
tizimidan keng ko’lamda foydalanish va boshqalar. 
Hozirgi kunda nafaqat xo’jalik yurituvchi sub’ektlar xattoki aholining ham nakd 
pulsiz to’lov tizimidagi ishtiroki ortib bormoqda. Ilgari Xalq banki orqali aholiga 
taklif qilingan nakd pulsiz hisob-kitoblarining turli shakllari bilan bir qatorda 
plastik va magnit kartochkalardan foydalanish ham rivojlanib bormoqda. 
Ayniqsa, Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki tomonidan chet el valyutasi va 
milliy valyutada chiqarilgan plastik kartochkalar aholi o’rtasida keng ishlatilmoqda. 
Shu bilan birga hozirgi kunda Asaka banki, Sanoat qurilish banki hamda Xalq 
banki va boshqa qator banklar tomonidan plastik kartochkalar chiqarilib, aholiga 
taklif qilinmoqda. 
To’lov oborotining ikkinchi qismi naqd pulli to’lov oborotidir. Naqd pulli 
to’lov oboroti deganda tovar ayirboshlash va xizmat ko’rsatish jarayonida 
sub’ektlar o’rtasidagi hisob-kitoblarning naqd pul yordamida amalga oshirilishi 
tushuniladi. Naqd pulli to’lov oborotining ishlatish ko’lami naqd pulsiz